Кез келген тірі организм өзін айнала қоршаған табиғи ортамен тығыз байланыста ғана өмір сүре алады. Олар – топырақ, су, минералды заттар, жер бедері және атмосфералық әр түрлі құбылыстар. Табиғи ортаның компоненттері тірі организмдерге оң немесе теріс әсер етуі мүмкін. Сондықтан әрбір организмнің өзіне ғана колайлы ортасы немесе мекені болуы тиіс. Мәселен, көлбақа үшін қалыпты өсіп-көбеюіне қолайлы орта -ылғалы мол көл жағасы. Ал, куаң дала немесе шөлейтті жерлер ол үшін қолайсыз, өмір сүре алмайтын орта болып табылады. Бірақ та организм үшін табиғаттың барлық элементтері белгілі мөлшерде кажет және жиынтық күйінде әсер етеді. Олардың біреуі өте қажет, екіншілері орташа, ал үшіншілері мүлдем кажет емес зиянды болуы мүмкін. Сонымен орта дегеніміз — организмнің өсіп-көбеюіне, тіршілігіне, дамуы мен таралуьна тікелей жанама әсер ететін айнала қоршаған орта компоненттерінің жиынтығы. Ал, организмге кажетті жағдайлар деп — тек сол органим үшін алмастыруға келмейтін табиғи ортаның элементтерін айтамыз.
Экологиялы? факторлар — тірі организмге оларды? жеке дамуыны? бір ?ана кезе?інде болса да тікелей немесе жанама ?сер ете алатын ортаны? кез-келген ?рі ?арай б?лшектенбейтін б?лшегі. Экологиялы? факторларды ?ш топ?а б?леді: абиотикалы? — ?лі таби?ат факторлары; биотикалы? – особь пен популяция ж?не таби?и бірліктер популяциясы арасында?ы ?зара ?атынас; антропогенді – адамны? іс-?рекетіні? ?орша?ан орта?а ?серіні? жиынты?ы. Экологиялы? факторларды? ?р?айсысыны? ?зінше ма?ызы бар. Мысал?а, жылуды? кемшілігін мол жары?пен, ал организмге ?ажетті минералды? элементтерді сумен алмастыру?а болмайды. Организмні? тіршілік етуіне не??рлым ?олайлы ?ар?ынды факторды — тиімді (оптималды) деп атайды. Организмні? тіршілік етуіне м?мкіндік жо? шекараны – шыдау шегіні? т?менгі ж?не жо?ар?ы де?гейі деп атайды. Егер де ?айсыбір факторды? м?ні шыдау шегінен шы?ып кетсе онда ол – шектеуші фактор деп аталады. Қоршаған ортаның қолайлы немесе қолайсыз жағдайларын тексергенде алдымен организмдердің өмір сүруіне аса қажетті факторларға көңіл аударған жөн. Адамдардың ортаға жасайтын әсерін, пайда — зиянын анықтағанда ең басты шектеуші факторларды іріктеп алып, жеке организмге, бір түрлі организмдер тобына, бірге өмір сүретін ?р түрлі организмдер тобына жасайтын ықпалын білу ма?ызды.
Шектеуші факторлар физикалық, химиялық және биологиялық сипатта болады. Мысалы, бірге өмір сүретін организмдер тобының арақатынасы биологиялық сипатта болса, организмдердің жылы мен суыққа, құрғақшылық пен жауынға әсерлестігі физикалық сипатта, қоршаған ортада көмір қышқыл газының көбеюі — химиялық сипатта болады.