Қазақ тілінің грамматикалық ерекшеліктері

 

Қазақ тілінің қазіргі әліпбиі. Қазақ жазуы туралы

Мақсаты: қазақ тілінің грамматикалық ерекшеліктері туралы: род категриясының жоқтығы, екпіннің соңғы буынға түсуі, т.б. ерекшеліктері туралы мәлімет беру

ә,ө,ү,ұ,і,қ,ғ,һ,ң-дыбыстары тек қазақ тіліне ғана тән дыбыстар.

Қазақ тілінде екпін соңғы буынға ғана түседі.

Қазақ тілінде заттың меншіктілігін білдіру үшін тек есімдіктер ғана емес, олармен бірге тәуелдік жалғаулар да қолданылады: менің үй-ім, сенің

ана-ң.

Қазақ тілінде предлогтар жоқ.

Орыс тіліндегі предлогтардың мағынасы қазақ тілінде септеулік шылаулар және  жалғаулар арқылы беріледі: для экономики-экономика үшін;

    Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:

1. Қазақ тіліне тән дыбыстар.
2. Қазақ тіліндегі жалғау түрлері, олардың жалғануы
3. Қазақ тілінде род категориясы, предлогтар бар ма?
4. Қазақ тілінде баяндауыш сөйлемнің басында кездесе ме?
5. Қазіргі қазақ әліпбиі неше әріптен тұрады?
6. Орыс тіліндегі предлогтар қазақ тілінде қалай беріледі?
7. Мысалдар келтіріңіз?

  Әдістемелік нұсқау:

Қазақ тілінің грамматикалық ерекшеліктері туралы оқу, олармен танысу. Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айта білу керек, оларға мысалдар келтіру.

Орыс тіліндегі предлогтар қазақ тілінде қалай берілетіні туралы мәліметпен танысып, мысалдар келтіру.

Әдебиеттер:

Г.Қарақұсова., З.Күзекова .Қазақ тілі.А.-1997

А.Аяпова. Қазақ тілі 1-2 кітап. А.-1997

Қазақ  тілі.  А.С.Сейдімбекова . А-1999

К.Сариева Қазақ тілі және елтану. Алматы, 2000

Н.Оралбаева, Т.Әбдіғалиева, Б.Шалабай Практикалық қазақ тілі

Н.Беріков Қазақ тілі сабақтары. А., 1994

А.Ш.Бектұров, Ш.К.Бектұров Казахский язык  для всех. А, 2002

Мәтін: Қазақстан Республикасы – тәуелсіз мемлекет

    Мақсаты: Қазақстан Республикасы туралы түсінік беру. Ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту.

Қазақстан Республикасы – тәуелсіз мемлекет

         «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Заң 1991 жылғы желтоқсан айының 16-сы күні Жоғары Кеңестің VII сессиясында қабылданды. Бұл күн – Республиканың Тәуелсіздік күні деп жыл сайын тойланады. Қазақстан Республикасы – тәуелсіз, демократиялық және құқықтық мемлекет деп жарияланды. Қазақ ұлтының және Қазақстанда тұратын басқа ұлттардың өкілдерінің мәдениетін, салт-дәстүрін, тілін қайта түлетіп, дамыту, ұлттық қадір-қасиетін нығайту мемлекеттің аса маңызды мәселелерінің  бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының өз мемлекеттік рәміздері – Елтаңбасы, Туы, Әнұраны бар. Еліміз Туымен тұғырлы, Елтаңбасымен еңселі, Әнұранымен айбатты.

         Республика өкіметі адам құқыларының жалпыға бірдей Декларациясында халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған өзге де нормаларында баянды етілген жеке адамның құқылары мен бостандықтарының үстемдіктерін мойындайды. Қазақ ұлтының өзін-өзі билеу құқын растайды. Ол бейбітшілік саясатын ұстанады, ядролық қаруды таратпауға, қарусыздануға шақырады. Өзінің ішкі және сыртқы саясатын дербес белгілеп, жүйелі жүргізеді.

Тапсырмалар, сұрақтар:

1.Мәтінді оқыңыз.

2. Мәтінге сұрақтар қою арқылы сұхбаттасыңыз.
3. Мәтінді мазмұндаңыз.

Бақылау түрі: мәтін бойынша диаграмма сызып, толтыру.

    Әдістемелік нұсқау: Ауызша сөйлеу, әңгімелесе білу, сұрақтарға жауап беру, мәтін бойынша әңгімелесе білуге, мәтіннің әрбір бөліміне қысқаша резюме бере білуге арналады. Сөйлемді дұрыс құра білу үшін, қазақ тілінің грамматикалық заңдылығын, сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін жақсы меңгеріп, қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға дағдылануы қажет.

    Үлестірмелі материалдар: мәтін

Әдебиеттер тізімі: Ш.К.Бектұров, А.Ш.Бектұрова. Қазақ тілі. Алматы, -2002. – 126 б.

 

3-жаттығу. Өлеңді жаттаңыз.

ТӨРТ АНА

 

Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала,

Мазмұн жоқта мазмұнсыздық шыға келер ортаға.

Әр адамға өз анасынан басқа да ,

Ғұмырына етер мәңгі астана,

Жебеп тұрар,

Демеп тұрар арқада

Болу керек қасиетті төрт ана:

Туған жері –түпқазығы, айбыны,

Туған тілі – мәңгі өнеге айдыны.

Жан байлығы, салт-дәстүрі – тірегі,

Қадамына шуақ шашар үнемі және

Туған тарихы.

Төрт анасын сыйламаған халықтың

Ешқашан да бақ жұлдызы жанбаған.

Қасиетті бұл төрт ана-

Тағдырыңның тынысы.

Төрт ана үшін болған күрес –

Күрестердің ұлысы.

 

                                                           (Мұхтар Шаханов)

        

                                             

                                          

Қазақстан Республикасы:                           егеменді тәуелсіз мемлекет

Тұңғыш президенті:                                       Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев,

                                                                          1991 жылы 1 желтоқсанда

                                                                           сайланған.

                                             Бірінші конституциясы 1993   

                                                                            жылы  28 қаңтарда, екінші                         Конституциясы:                                                 конституциясы     1995 жылы                                                                                                                                                                                        

 

  Ұлттық ақша:                                                теңғе             30  тамызда қабылданды