19 ғ. 2-жарт: — 20 ғ. басы Қазақстанның шаруашылығындағы өзгерістер

 

 

 

         Өлкедегі казак-орыс әскерлерінің ұлан-байтақ жер иеліктері меи барлық әлеуметтік артықшылықтары толығымен сақталды. Қазақстанның ең жақсы шүрайлы жерлерін отаршыл кулактар тартып алып берген Қоныс аудару басқармасының жергілікті аппараты өз жүмысын одан ары жалғастырды. Өнеркәсіп орындарында 8 сағаттық жүмыс күні енгізілмеді. Мемлекеттік мекемелер мен мектептерде қазақ тіліне кешуге бүрынғысынша тыйым салынДы— Қазақ халқының өзін-өзі билеуі туралы мәселе тіпті қойылмады да. Сондықтаи Ресей мемлекетіндегі бүл жағдайларды В. И. Ленин бастаған    1917 жылғы Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясынан кейін орнаған Уақытша буржуазиялық үкімет елдегі әлеуметтік және ұлттық езгіні жою, жер мәселесін,империалистік соғыстан шығу және т.б. кекейкесті мәселелерді шешпеді. Қазақстандағы жергілікті халықтарды саяси құқыктарынан айырған бұрынғы патша үкіметінің заңдары өз күшінде қалды. Өлкедегі казак-орыс әскерлерінің ұлан-байтақ жер иеліктері меи барлық әлеуметтік артықшылықтары толығымен сақталды. Қазақстанның ең жақсы шүрайлы жерлерін отаршыл кулактар тартып алып берген Қоныс аудару басқармасының жергілікті аппараты өз жүмысын одан ары жалғастырды. Өнеркәсіп орындарында 8 сағаттық жүмыс күні енгізілмеді. Мемлекеттік мекемелер мен мектептерде қазақ тіліне кешуге бүрынғысынша тыйым салынДы— Қазақ халқының өзін-өзі билеуі туралы мәселе тіпті қойылмады да. Сондықтаи Ресей мемлекетіндегі бүл жағдайларды В. И. Ленин бастаған большевиктер партиясы «Бүкіл өкімет еңестерге берілсін» — деген үранды пайдалана отырып, Уақыта Үкіметті қүлату үшін оны басты күралға айналдырды.

Уақытша үкімет құлатылып, мемлекет билігінің кеңес-тердің қолына көшкені тек Ресейді ғана емес, дүниежүзің бүкіл әлемді дүр сілкіндірді. Бүл оқиға бүкіл елде, оньің шет аймақтарында кеңес өкіметін қүру, нығайтумен үшта-сты. Ол көп жерлерде орталық аудандардың ықпалымен қан төгіссіз іске асты.

Революция бүкіл билікті жүмысшы, солдат, шаруа де-путаттары кеңесінің қолына беру арқылы халықтың әр түрлі топтары мен түрлі үлттардың, халықтардың келешектегі тағдырына байланысты түрліше үмітте болуына жол ашты. Ресейдің жүмысшы, шаруа, солдаттар бүқарасы елді соғы-стан шығарып, халықтың бейбіт еңбекке оралуына, соғыс-тан бүрын, соғыс жылдарында жоқшылық пен мүқтаждық зардаптарын шегіп, әбден қажыған жағдайын түзеуге енді айқын жол ашылады деп есептеді. Ресейдің қол астында болып келген орыс емес халықтардың еңбекші бүқарасы Қазан революциясынан кейін экономикалық-әлеуметтік күйзелістен шығумен бірге отаршылдықтың бүғауынан босанып, тәуелсіздік алатын шығармыз деп үміттенді. Ал Ленин бастаған большевиктер зауыт, фабрикалар жүмысшыға, жер шаруаға, бейбітшілік — бүкіл халыққа деген үран көте-ре отырып, Ресейге тәуелді болып келген халықтар жөнінде өз бағыттарын белгіледі. Олар барлық үлттар мен үлыстардың, халықтардың теңдігі мен бостандығын, азаттығын жа-риялай отырып, оларды революция туының астынан кетпеуге шақырды.

        Қазақстанда халық шарашылығын қалпына келтіру аяқталғаннан кейіи елді ипдустрияландыру бағыты іске аса бастады. Индустриялаидыру ондіріс құрал-жабдықтарын жасайтын, халық тұтынатын тауарларды шығаратын зау-ыт, фабрикаларды салумен тығыз байланысты болды. Мұндай кәсіпорындар бүрынғы КСРО-ның шығыс аудан-дарында, оның ішінде Қазақстанда көптеп бой көтерді. Олардың салынуы артта қалған шет аймақтарды өндірісі, өнеркәсібі дамыған орталық аудандармен теңестіру ұра-нымен жүргізілді. Мұндай оң ниетті мақсаттың қойылуына сол шет аймақтарда, оның ішінде Қазақстанда бай шикізат қорының болуы да өз әссрін тигізді, өлкеде темірдің, көмір-дің, мұнайдың, түсті металдың мол қоры бар болатын. Осы қорды игеру мүдделері бүл жерлерде көптеген жаңа өндіріс орындары мен қүрылыстарын салуға себеп болды.

Шшаруалар  салық толеу, заемға жазылу, қолда бар кар-жыларын, қымбат заттарын индустрияландыру қорына өткізу арқылы өнеркәсіптіц дамуына белсене ат салысты. Шаруалар астық, мал шаруашылық өпімдерінің басым көпшілігін мемлекетке өткізу арқылы индустрияландыру ісін барынша қолдады. Бүл мәселеде наразылық білдіруші-лер шықса, олар үсталып, айдалып, аластатылып отырды. Мүндай қуғындалғандардың басым көпшілігі ауқатты ша-рулар еді. 1927-1928 жылы ауқатты бай-қүлақ шаруашылық-тары шаруалар қожалықтарына есептелген ауыл шаруашы-лығы салығыньщ бүкіл сомасының 33 пайызын, ал мал өсіретін аудандар бойынша есептелген салықтың бүкіл со-масының 25 пайызын төледі. Келесі 1928-1929 жылы са-лық төлеу өткен жылмен салыстырғанда 98,8 пайызға (Еге-менді Қазақстан, 1992 ж. 22 желтоқсан) артты. Күштеудің мүндай әдістері ауқатты шаруалардың наразылығын туғыз-ды.

Дегенмен  слді экономикалық ар-тта қалушылықтан шығаратымына халық сенді. Сондық-тан да халық еселенгеи күш-жігермен еңбек етті. Ауыл шаруашылығындағы, еңбектегі белсенділік бүрын-сонды болып көрмеген Дәрежеде дамып, ауыл шаруашылығының табыстарын та-сытты деуге болады. Нәтижесіпде Қазақстанның экономикалық дамуы бірсыпыра ірі табы-старға қол жеткізді.

 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *