Мектепті басқару теориясы мен іс-тәжірибесінде айтарлықтай көңіл мектепшілік және инспекторлық бақылау функциясының әртүрлі көзқарасын қарастыруға бөлінеді. Мектептану саласында жұмыс істеп жүрен зерттеушілер бақылаудың мазмұнын ашу мақсатына арналған көптеен еңбектер жарық көрді. /М.Г.Захаров, Н.А.Шубин, Т.И.Шамова/ олардың әр алуан түлері /Гайдуллин Г.Г. , Штыкало Ф.Е./ тексерушілердің жұмыс әдістері. Іс тәжіибені талдау көрсеткендей педагогикалық бақылаудың негізгі әдістері, есеп беруді тыңдау, байқау, бақылау жұмыстары, әңгіме, мектеп құжаттарын тексеру, сырт пікірлерді зерттеу болады. Негізгі осы әдістерден басқа, ектеп басшылары және инспекторлары мектеп жұмысының жекелеген бағыттарын бақылауды жұмыстың жекелеген ерекше әдістерін қолданады. Бақылау функциясының нәтижелігі соға жетеді, қайда кешенді әдісті қолдану қамтаасыз етілсе, педагогикалық бақылаудың мазмұнын және мақсатын есепке ала отырып, олардың өздерінің әртүрлі үйлесуін, бақылаудағылардың жеке ерекшеліктері және қалыптасқан жағдайлары дер кезінде пайдаланылса.
Педагогикалық талдаудың әдістері.
Педагогикалық талдаудың маңызын зерттеуде, мектеп басқару функциясының өз алдына ерекше түрі ретінде белгілі үлес қосқан профессор. Ю.А.Конажевскиий, педагогикалық талдаудың міндетін, оның құрылымын және негізгі түрлерінің орны мен ролін көрсетті.
Мектеп жұмысында және халық ағарту бөлімдерінің іс-тәжірибесінде мынадай педагогикалық талдаудың негізгі түрлері асырылуда, мысалы, қолма-қол өлшеу /оперативный параметрический/, /ең маңызды өлшеу бойынша бір күнге, жетіге, күнделікті үлгерім, сабаққа қатысу, тәртіп жағдайын/; бір жолдық тақырыптық/оқытудың сапасы, класс жетекшілерінің жұмыс жүйесі, тәрбиешілер, білім сатысы, іскерлік дағды, тәрбиелік дәрежесі/, мерзімділік кешен/тоқсандық, жарты жылдық жұыстардың және емтихан мен оқу жылының қорытындылары/.
Педагогикалық талдаудың осы барлық түрі бойынша жүзеге асыру жүйелі орналасқан келесі сатыларды өтуді қарастырады.
1.Алдын ала хабардар болу /ақпарат жинап оны үстіртін топтастыру, оқылған тақырыпты, процесті/, қабылдау;
- Тақырыптың мазмұнын талдап ашу/ құрайтын бөліктерді зерттеу, оладың пайда болу себептеін анықтау, оларға ықпал жасайтын шарттарды беліле/.
- Тақырыптың құрылымын талдап бенелеу / жетекші бөліктерді белгілеу, бөліктер мен шарттардың өзара баланыстыра және олардың пайда болуын, жетекші бөліктердің негізіне жататын негізгі себептерді анықтау/.
4.Тақырыптық талдаудың толық бейнеленуі/бөліктерді жинақтау, құрамды бөліктерді, шарттарды, себептерді біріктіру , ұсыныстар мен қорытындыларды дайындау/.
Педагогикалық талдауда көрсетілген түрлер мен сатылар бойынша жүзеге асырудың барысында ең әр алуан түрлерімен әдістері қолданылады, олардың ішіндегі негізгілері, математикалық есеп-қисап /статистика/, салыстыру жалпы қорытынды жүйелі әдіс.