.
HTML (HyperTextMarkupLanguage) – бұл құжаттарды кодтау үшін қолданылатын гипертекстік белгілеу тілі. HTML ді көбі программалау тілі деп ойласа да, бұл программалау тілі емес. HTML – мәтінді белгілеу тілі.
HTML құжаттарды көру үшін браузерларды қолданамыз. Браузер-программалардың саны өте көп, мысалы көп таралғандар Netscape Communicator, Microsoft Internet Explorer, Opera.
HTML тiлiнде колданылатын командаларды “тег” деп айтамыз. HTML тiліндегi тегтер екi топқа бөлiнедi: жұпты, жұпсыз.
Жұпты тегтер дегенiмiз, бiр тег ашылса, келесi тег оны жабады. Мысалы,
тегтiң жұмысын ашады да келесi тегi оны жабады. ашылуы, жабылуы.
Жұпсыз тегтер дегенiмiз, тег ашылады да қолданыла бередi. Мысалы, т.с.с.
Көрсетілген мысалдарды компьютерде көрү үшін мәтінді Блокнот программасына теріп, оны htm түрінде сақтаңыз. Файлды браузерде ашыңыз.
Құжаттың структурасы
HTML құжаттың негізгі структурасы төмендегідей:
…
…
HTML-тег атрибуттар тізімінен тұрады. Тег тексті үшбұрышты жақша ішінде жазылады. Мысалы:
Менің бірінші бетім — бұл жерде — тег, face – атрибут, arial – атрибуттың мәні.
Кез келген HTML құжат тегімен басталып, тегімен аяқталу керек. Бұл тегтер браузерға HTML құжатын көрсетеді. Құжат болса қарапайым ASCII кодындағы мәтіндік файл. , тегтер болмаса браузер программалары құжатты танымай қалуы мүмкін.
, тегтерінің ортасына құжат денесі келеді. Құжат екі бөлімнен тұрады: тақырып бөлімі тегімен басталынатын және тегімен басталынатын негізгі бөлімнен.
Тақырып бөлімі міндетті емес, бірақ ол жерде браузерге қажетті көп ақпарат болуы мүмкін.
, тегтерінің арасында құжаттың аты жазылады, сол сөз терезенің тақырып жолына шығады.
Мысалы:
Моя первая страница
бөліміне тағы тегтерді қолдануға болады, олар сайтты интернет желісінде тез табылу үшін пайдалынады.
— сайт тілі
— сайт авторы
— іздеу қызметіне арналған сөздер
— қай программада жасалынды
тегімен Web-беттің негізгі бөлімі басталады. Бұл бөлімге мәтін, графика, кесте, аудио және видео ақпараттар енгізіледі.
Мәтінді форматтау тегтері
Құжатта тақырыптар , тегтерімен жасалынады, бұл жерде і=1 болғанда ең үлкен тақырып жазылады, і=6 болғанда – ең кіші.
Мысалы,
Көрінетін мәтін
HTML де жазылуы
Заголовок1
Заголовок1
Заголовок2
Заголовок2
Заголовок3
Заголовок3
Заголовок4
Заголовок4
Заголовок5
Заголовок5
Заголовок6
Заголовок6
Абзац енгізу үшін
,
тегтерін қолданады, мәтіннің сол жақ, ортада, оң жақта орнату үшін align атрибуты пайдалынады.
Мысалы:
Менің бірінші бетім
«Менің бірінші бетім» сөйлемі беттің ортасына орналасады.
Align дің мәні тағыда left (сол жақ), right (оң жақ) болуы мүмкін.
тегінің көмегімен біз мәтіннің шрифтің, көлемін, түсін белгілейміз. Ол үшін атрибуттарды пайдаланамыз.
Мысалы:
Менің бірінші бетім
Осындай жол жазғанда Web бетімізде arial шрифтімен, 5-көлемде, көк түсті «Менің бірінші бетім» деген сөйлем шығады.
Жолды бөлү үшін
тегін қолданса болады, мысалы:
Ана тілін – арың бұл,
Ұятын боп тұр бетте
Қаратырылған әріптерді пайдалану үшін мәтінді , тегтерінің ортасына аламыз, қиғаш әріптер үшін — ,.
Мысалы:
Көрінетін мәтін
HTML де жазылуы
Менің бірінші бетім
Менің бірінші бетім
Менің бірінші бетім
Менің бірінші бетім
Менің бірінші бетім
Менің бірінші бетім
,
тегтері мәтін редакторда қандай жазылған болса, сол бойынша браузерге шығарады, мысалы:
Ана тілін – арың бұл,
Ұятын боп тұр бетте.
Өзге тілдің бәрін біл,
Өз тіліңді құрметте
Тізім
Нөмірленген тізімді ұйымдастыру үшін
- және тегтері қолданылады.
- Қолданылған әдебиеттер тізімі
Полонская Е.П. Самоучитель HTML
Мержевич В. Создание Web страниц
Егер тізім номерін керекті бір номермен бастау керек болса онда start атрибутын пайдалынамыз, мысалы:
- Қолданылған әдебиеттер тізімі
Полонская Е.П. Самоучитель HTML
Мержевич В. Создание Web страниц
Тізімдің түрін өзгерту үшін type атрибуты көмектеседі, мысалы номерлерді латын цифрларымен жазу үшін төмендігідей жазамыз
- Қолданылған әдебиеттер тізімі
Полонская Е.П. Самоучитель HTML
Мержевич В. Создание Web страниц
Маркерлік тізімді жазғанда
- тегін пайдаланады, маркердің түрін өзгерту үшін type атрибутын. Оный мәні кестеде көрсетілген
disc
дөңгелек
circle
шеңбер
square
квадрат
дөңгелек
шеңбер
квадрат
Web беттегі графика
Бұл бөлімде Web беттерге графиканы орналыстыруға тоқталамыз. Web дизайнерлер графика мәселесіне келгенде екі топқа бөлінеді. Бірінші топ графикасыз Web сайт ол сайт емес деп ойласа, екінші топ керісінше Web сайттарға суреттің қажеті жоқ деп санайды, себебі олар кейбір модемдердің және жүйелердің күші жетпейтіндігін ескеріп отыр. Дегенменде сайтқа графиканы қолдану мүмкіндік бар және соны тиімді пайдалану керек. Ол үшін бізге тегі src атрибутымен көмектеседі. Суретті сайтқа орналастыру үшін src атрибутына суреттің толық жолын көрсету керек, мысалы, rose.jpg суретi С дискасының My img папкасына орналасқан болса, онда төмендегі тег жазылады:
width және heigth атрибуттармен суреттің көлемін өзгертуға болады, биіктігі және ені.
alt атрибутымен суретке қосымша мәтін түрде қосымша мәлімет шығаруға болады.
Web графика туралы айтқанда төмендегі атрибуттарды ұмытпау керек: background – бұл атрибут сайтқа суретті фон ретінде орналыстырады, bgcolor – фонға түс береді.
Сілтеме
HTML дің негізгі қасиеті ретінде оның басқа құжаттарға сілтемеу жасау мімкіндігі айтуға болады. HTML құжатынан алысқа орналасқан компьютерге, құжаттың ішіндегі белгілі бір орынға, HTML құжатына, басқа бір сайтқа сілтеме орнатуға болады. Сілтемені ұйымдастыру үшін тегі қолданылады.
Мысалы,
Бұл мысалда біз www.penjim.narod.ru сайтына сылтеме жасадық.
Сілтеме мәтін түрде және сурет (кнопка) түрде болуы мүмкін. Сурет түрде орнату үшін тегтерінің ортасына суретті тегімен орнату керек.
HTML-де кесте жасау
Web-құжатының негiзгi бөлiктерiнiң бiрi — кесте. Ол тiктөртбұрыш бағаналар мен көлденең орналасқан жолдардан тұратын торлар жиыны түрiнде қарастырылады. Жол мен бағанның қиылысы ұяшық деп аталады. Бiр ұяшықта мәтiн, сурет немесе басқа бiр шағын кесте орналаса алады. Кесте келесi бөлiктерден тұрады:
• кесте тақырыбы;
• бағаналар тақырыптары;
• ұяшықтар.
Кесте жолдар тiзбегi бойынша бiртiндеп толтырылады (солдан оңға қарай жол соңына дейiн, сонан соң келесi жолға көшу). Әрбiр ұяшыққа мәлiметтер енгiзiледi. Боя ұяшық жасау үшiн бос орын таңбалары енгiзiлуi тиiс.
Қарапайын 2*3 кестесін жасау үшін төменгі тегтер жиынын қолдануға болады:
мәтінмәтінмәтінмәтінмәтінмәтін
Бұл жерде border кесте сызықтарының ені.
Кестенің ұяшықтарының енін пайз арқылы өзгерту үшін width атрибутн қолданса болады, мысалы:
Программалық жабдықтау
HTML-құжаттарды жасақтау және өңдеу үшін кезкелген қарапайым мәтіндік редактор жеткілікті, мысалы Блокнот. Көп дизайнерлердің ойы бойынша таза сілтемелер тілін қолмен жазған дұрыс. Бірақ көп уақытта қолмен жазған қолданылмайды. Себебі қолмен жазған автордан көп білімді және практикалық тәжірибені талап етеді.
Практикады әдетте Web-сайт жасау HTML редакторларды пайдаланады. Оларды екі топқа бөледі.
Бірінші үлкен топтың Web-сайт жасау программалары HTML-тілінің негізінде жұмыс істейді. Осындай программалар орта және үлкен сайттарды даярлау уақытын қысқартады және даярлау кезеңінің тиімділігін көтереді. Арнайы HTML-редакторлердің жұмысты жеңілділетін және тездететін қосымша мүмкіндіктері көп. Бұл топқа төменгі программалар кіреді:
HTML генератор 1.3 ;
Magic HTML Studio 2.0;
Macromedia Dreamweaver;
Екінші үлкен топқа WYSIWYG (ағылшын тілінен “what you see is what you get” — не көрсең соны аласың) редакторлері кіреді. Бұл программаларды тағыда визуалды редакторлар деп айтады.
Осындай программалар графикалық интерфеске ие. Бұл прораммалардың бастапқы махсаты дизайнерді HTML тегтерінен босату болған. Кәзірге замандағы визуалді HTML-редакторлар дизайнерді көптеген әрекеттерде басатады. Осындай артықшылықтарына қарамастан кемшілігі бар – олар таза HTML кодын жасамайды, оған артық және «фирменный» тегтерді қосады. Көріп отырсыздар, WYSIWYG редакторларды қолданы HTML тегтерін қолмен жазуды құтқармайды, демек, Web-сайттарын жасау үшін HTML тілінің кем дегенде негізін білу керек.