«Ақпараттық экономика» курсы бойынша тақырыптары

 

 

1. Қоғамдағы ақпараттық әлеуметтік-экономикалық реттеуді іздеу және бағалау
2. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының ғылыми қамтамасыз ету ретіндегі  ақпараттық реттеу теорияның пәні және әдісі                                                                   
   2. Қоғамдағы ақпараттық реттеуді ғылыми зерттеудің деңгейі
   3. Ақпараттық –категориалық зерттеу және қоғамның  әлеуметтік-экономикалық дамуының талдауындағы оның орны
   4. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық реттеуінің  ақпараттық зерттеуінің бастапқы пункті
   5. Қоғамдағы ақпараттық реттеу теория объектінің субстраттық сипаттамасы
3. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық және рухани-өнегелі дамуының  ақпараттық өзгерістерінің әдіснамасы және   мониторингі                                                                                         
   8. Қоғамдағы ақпараттық өзгерістер теориясының әдіснамалық аспектілері                                                                                                       
   9. Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық  және рухани-өнегелі өзгерістерді ақпараттық  зерттеудегі қарама қайшылықтар ұстанымының рөлі
   10. Қоғам дамуының құрылымындағы ақпараттық еңбек әдісін зерттеуі
   11. Экономикалық заңдардың қызмет етуін және қолдануының мониторингі және ақпараттық талдауы
4. Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық  және рухани-өнегелі өзгерістерінің ақпараттық зерттеу нақты әдістерінің анықталуы және негізделуі
   13. Өсірілген құндылық заңының ақпараттық негіздеу әдістері
   14. Қоғам дамуының құрылымындағы шығындардың туындауының ақпараттық анықтау және зерттеуі
   15. Жасалатын өнімдердің нысаналылығының ақпараттық зерттеуі                                                                                            
   16. Жаңа экономиканың жағдайларындағы ақпараттық бағаның талдауы    
5. Қоғамдағы ақпараттық –экономикалық өзгерістерді оңтайлы реттеудің мүмкіндіктері
   18. Трансформациялық-ауыспалы даму, ақпараттық, өнеркәсіптік және басқарушылық қарым қатынастардың өзара байланысы және өзара әсер етуі                                                        
   19. «Еңбектің», «жиынтық еңбектің» ақпараттық негізінің сипаттамасындағы және мазмұнындағы өзгеріс                                                                                                                                            
   20. Homo-Krates қазіргі экономикалық және рухани субъект ретінде: ақпаратты қабылдау және оны қолдану мәселелері                                                                                                                                             
   21. Экономиканың қалыптасуының, қызмет етуінің және дамуының   әлеуметтік-экономикалық  ақпараттық   нәтижелігі                                                                                                             
6. Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік-экономикалық және рухани-өнегелі қарым қатынастардың ақпараттандыруының  концептуалды моделі                                                                                            
   18. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық  және рухани-өнегелі дамуының жылдамдату үшін ақпараттық зерттеудің құндылығы
   19. ҚР әлеуметтік-экономикалық және рухани-өнегелі қарым қатынастарды қалыптастыру    негізін ақпараттандыруының  концептуалды зерттеу  моделі ретінде                                                                                            
   20. Қоғамдағы ақпараттық идеология және әлеуметтік-негізделген экономиканың қалыптасу қабілеті.

 

Жалпы «Ақпараттық  экономика» курсы бойынша жаңа әдістемелік нұсқаулықтары

 

         Әдістемелік нұсқаулықтарының мақсаты экономиканы ұғу үшін  бірыңғай көзқарасты өндеу және  қазақстандық қоғамында білімге   және қоғамды ақпараттандыруға негізделген  экономика  арасында өзара байланысуды   негіздеу үшін. Сонымен,  ақпараттық технологиялардың  Қазақстан экономикасына деген рөлдің көрсету.  

         Гипотеза.  Қазіргі қазақстандық экономиканың негізінде түп негізді өзгерістерм өтіп жатыр деп ойлаймыз. Егер экономика дамуының тенденцияларын тапсақ, бұл дәстүрлі еңбектің  және капиталдың білімге  және  ақпаратқа ауысуының экономиканың ақпараттандыруының нәтижесі ретінде  механизмдерін өндеуге мүмкіндік береді.

        Танып білу және зерттеу кезеңдері  

        1) Әдебиетті қарастыру және бар мәселені талдау.

        2)  Білімдерге негізделген экономиканың және ақпараттың     арасындағы  байланысты анықтау.

        3) Адамдардың ақпараттық мәдениетінің деңгейін және оның қоғамның ақпараттануына әсерін анықтау.

        4) Қазақстан қоғамының экономикасының ақпараттану моделдерін жасау.

        5)  Қазақстан  экономикасының ақпараттандыру үдерісінің жүзеге асырылу     бағдарламасын жасау.   

 Зерттеу әдістері.

       1) Сұрақтар қою арқылы  әлеуметтік сауалнама әдісі                                                                                                                                                                                                 

        2) ПАФОСИ жаңа әдіснамасын қолдануы.

        3) Санды және сапалы  талдау және  синтез әдістерін                                 қолдануы.

        4) Алынған қорытындыларды өндеу үшін  компьютерлі өндеу әдісі қолдалынған.

        5) Экономикалық – математикалық  моделдеу әдісі қолдалынған.

 Зерттеу жаңалығы.

        — Әлемнің біртұтас суретін көрудің ақпараттық ұстанымы барлық зерттеулердің, олардың ішінде жалпыға белгілі экономикалық зерттеулердің  әдіснамалық негізі ұсынылған.

        —  Ғылыми зерттеу мақсатында,   ақпараттық –ұялы және  тарату –торлы сипаттамасы бар және  күрделеніп бара жатқан  экономикалық үдерістердің  декодтауына бағытталған   ПАФОСИ жасалған және ұсынылған  әдіснамасы  қолданылады.  

 —  Бірінші рет біртұтас жүйе ретінде   ақпараттық экономиканың  және білімге негізделген  экономиканың, постиндустриалды экономиканың, әлеуметтік экономикианың, торлы  (Ғаламтор  — сандық  виртуалды ) экономиканың  және экономикадан кейінгі  қоғамның  сингулярлы даму қабілетімен   моделденген жаңа  экономика көрсетілген.            

Өзіндік деңгейі.

                 Астана қаласының студунттерінің ақпараттық мәдениетін анықтау бойынша өздік эксперимент өткізу. Осыған байланысты алдын ала сауалнама өткізілді;  нақтылықтың жоғарылауы үшін осындай сауалнаманы әрі қарай жалғастыру қажет.

      «Экономикалық тәртіп туралы көптеген дақпырттардың бірі бойынша , ақша – экономиканың тілі депті. Экономика тілі – ақпарат, өндірісте, тауарларда және қызмет көрсетулердегі бар ақша – ақпараттың бір бөлігі ғана » /П. Хаукен/.

            Берілген «Ақпараттық экономика» бойынша курстың көкейкестігі,  қазіргі уақытта шаруашылық  экономикада өтіп жатқан ұстанымды өзгерістерде. Бұл жаңа ақпараттық экономиканың алдыңғы қатарлардағы мемлекеттерде пайда болуы және дамуы орын алады.

      Осымен байланысты теориялық және тәжірибелік негіздерін  білімдерге негізделген экономика түрінде экономикалық ғылымның   жаңа сапалы бағыттарын өндеуге қажет. Білімдерге негізделген экономика, ақпараттық экономикадан шығады, ол жалпы алғанда,  жаңа экономиканы көрсетеді не өнеркәсіптік экономика ақпараттық  экономикадағы технологияны, Ғаламтор экономиканы, торлы экономиканы, виртуалды және санды экономиканы үлестіреді және біріктіреді.

     Ақпараттың ендіруінің және таратылуының ғаламдық қабілеті, оның шексіз және шаруашылық құрылымда негізгі ресурсы болу қасиеті оның және  объективті жағдай  қалыптастыруға мүмкіндік жасады, ол ірі ғылыми зерттеу мәселелердің дұрыс қойылуына және осындай ақпараттың мүмкіндіктерінің   экономикалық болмысқа ауысуына әкеледі.  ағымдағы жағдайының қарап,  ақпараттық -категориалық экономикалық талдаудың әдіснамалық негіздерінің өнделуімен нақты түрде байланысатын берілген ғылыми мәселенің өнделу деңгейін белгілеп, оның «нәрестелік кезеңін», әртүрлі бағытталуына және әртүрлі теориялық базаларға негізделуін айта кету қажет.

             Берілген әдіснамалық нұсқалықтардың мақсаты, жаңа ақпараттық – экономикалық ұғымдар арасындағы өзара байланыстарының кешенін қалыптастыруға, өндеуге, негіздеуге және жаңа қазіргі шаруашылық дамуының ақпараттық –экономикалық қарым қатынастарын талдауға негізделген.

                

Мәселенің талдауы

      Қазақстан  экономикасының қазіргі дамуында бизнес-үдерістер реинжинирингі, аутсорсинг, трансакциялық шығындар, өндірістік қарым қатынастардың бифуркациялық-синергетикалық қабілеті және қарқынды  инновациялық үдерістер  сияқты жаңа құбылыстар пайда болды. Бір сөзбен айтқанда, Қазақстанда жаңа ақпараттық экономиканың пайда болуы және дамуы орын алатыны айқын.

      Европалық  Комиссияның дайындаған баяндамасында,  жаңа экономика дегеніміз  экономикалық жүйенің кез келген жерінде  қай компания не парасат болсын, могут контактировать жеңіл және ең аз мөлшердегі шығындармен  кез келген басқа компания, не парасатпен  сату үшін бірігіп істейтін жұмыс бойынша,  идеялармен ауысу үшін, ноу-хау не жәй қанағат үшін байланыс жасай алатын қоршаған аймақ болып табылады деген.

       Жаңа экономик және басқа оның құрама  бірыңғай элементтеріне қосымша келесі анықтама береміз.

      Сонымен, жаңа  экономика – бұл  ақпараттық экономиканың, білімдерге негізделген экономиканың, торлық экономиканың, әлеуметтік  экономиканың, өнеркәсіптен кейінгі экономиканың және  қоғамның   сингулярлық даму қабілетімен экономикадан кейінгі экономиканың табиғи бірігуі.

    Ақпараттық экономика – бұл өндіріс, ауысу, тарату, жинау және  ақпараттық экономиканың тұтынуы өтетін қазіргі заманға сай, күрделіленіп бара жатқан ақпараттық –экономикалық жүйелерді, құрылымдар және үдерістерді көрсететін жаңа экономиканың бөлігі. Мұндай ақпарат, өз кезегінде  білімдер, қызмет көрсетулер, ноу-хау  және табиғи –заттық қабілеті бар жиі ауысатын тауалар арқылы белгіленеді.

    Білімдерге нгізделетін экономика дегеніміз, қоғамның бірыңғай ақпараттық –зияткерлік әлеуетін тарататын және қолданатын  жаңа  экономиканың жетекші құрама бөліктерінің бірі ретіндегі экономиканы атаймыз.

    Торлы экономика жаңа электрондық -виртуалды экономиканың Ғаламтор –сандық жағдайларында торлық өнімдердің өндіріс және таратуын орындайтын  жаңа экономиканың алты құрама бөлігінің бірі болып табылады.

   Әдеуметтік экономика қазіргі қоғамдық қажеттіліктердің қанағаттандыру және олардың мәдениетін жоғарлатуға бағытталған  экономиканы көрсетеді.

    Өнеркәсіптен кейінгі экономика – адам және ақпарат сындық ресурсы болатын экономика аталады. Басқаша айтсақ,  ақпараттық  және компьютерлық нео- және нано-технолонгиялар түріндегі материалды-технологиялық  базаға негізделетін экономика.

    Сингулярлық даму қабілетімен экономикадан кейінгі қоғам қоғамдық қарым қатынастардың ноосфералық қабілетімен және  ғарымтық кеңістіктің  таусылмас ресурстарын меңгеретін экономиканың ең жоғары қалыпы болып табылады.

        Ұлттық шаруашылықтардың  қазіргі  халықаралық  қоғамдық ұдайы өндірістің жалғасып жатқан қарқынды бірігуінің жағдайларында тек осындай  жаңа   экономика өмір қойған сұрақтарға жауап беруге және  разрешить такие парадоксы между дәстүрлі және  жаңа экономика арасындағы: « өндірімділік », «еңбектің жоғалуы », «әлеуметтік коммуникация», « сиректер», «артықтық », «бәсекелік » және т.б. тосын пікірлерді шешуге мүмкіндік береді.

     Егер де Қазақстанның әлемдік және бірыңғайлық   ақпараттық –экономикалық  кеңістігіне деген бірігудің жағдайы және келешегі  туралы айтсақ, маңызды, жүзеге асырылған  ақпараттық ҚР  әлемдік ақпараттық қоғамдыққа жүзеге асырылу және енуі бойынша бағыттардың бүкіл бір қатар санын атап кетуге қажет. Типичными  примерами Осындай бағыттардың типтік мысалдары болып біздің   Қазақстанда  жаппай «Ақпараттыландыру туралы», «Электрондық құжаттық айналымы және электрондық -сандық қол қою туралы », «Бірыңғай ақпараттық -экономикалық кеңістік » Қазақстан Республикасының Заңдарының жүзеге асырылуы,  Электрондық Үкіметінің ұстанымдарының қарқынды ендіруі, салыстырмалы ұзақ уақыт Қазақстанда қызмет етудегі Интегралданған Салықтық Ақпараттық Жүйесі  (ИСАЖ), соған ұқсас көш қон жүйесі  және қызметі, төлем карточкалар және электрондық ақшалар, электрондық автоматтандырылған банк аралық төлемдер  және  тағы басқалары табылады. Одан басқа,  минералдық –шикізат материалдарының біртіндеп шарасыз әлсіреуінің жағдайларында, дәстүрлі экономика оның шектелген ресурстарымен қазірдің өзінде ауыстырылуы қажет,  басқа экономикаға айнылуы керек, нақты айтқанда: әлемдік және ұлттық ресурстарының шектелген және шексіз бөліктерін оңтайлы түрде өзінде үйлестіретін экономикаға айналыу қажет. KAZSAT атты  Қазақстандағы жасанды жер спутнигінің ұшырылуының басымен байланысты қарқында түрде   ғарыш кеңістігін меңгеруі басталды. Сонымен, қоғамның  сингулярлы даму қабілетінің басы басталды.

    3-ші мыңжылдықтың басында  экономикалық әлем өз табиғатын толық түрде ауыстырғаны белгілі. Еңбек және  капитал білім және ақпаратқа айналады. Машиналық  өндіріске негізделген шаруашылық-индустриялық экономика,  қазіргі уақытта біртіндеп машинадан кейінгі торлық компьютерленген материалды техникалық іргелік  ақпараттық – индустриядан кейінгі экономикаға қайта ауысады және базаланып қызмет етеді.

 

Мәселелерді қою:

Капиталдың инонға ауысуының практикасы мен теориясы.

1. КАПИТАЛ «                                   ИНОН

(құн, қосымша құн, тұтынушы құн,         (құндылық, пайда болған шығындар,  мақсатқа жететін                                                               

    баға)                                                                бағдарламасы, генерация, инфобаға)

                         !                                                                                  !

2. Ұйымдастыру                                        Өзіндік ұйымдастыру

(басқару, жоспарлау, есептеу)                   (өзіндік басқару, синергетика)   

                          !                                                                                 !

3. Шығындар                                                       Трансакция

           (өзіндік баға)                                          (генерация, ақпарат,                                   

                                                                      трансакциондық  шығындар)                                                                                               

                          !                                                                                ! 

4. Себебі                                                                     Себебі

(заттық меншіктік,                              (заттық емес факторларға меншіктік,

техника)                                                         реинжиниринг,  технология)

                        !                                                                                  !

5. Өндірістік экономика Жаңа экономика

(индустрия және мәшина өндірісі,         (постиндустрия және ақпараттық                            

 3 бөлімдік кешен)                                         экономика, 4 бөлімдік  кешен)

                           !                                                                              !

6. Жағдай                                                                  Жағдай

(еңбектің қоғамдық бөлінуі)                     (ауқымды шығармалық қызмет,                          

                                                                                                  аутсорсинг)

 

 

 

 

Зерттелу бөлімі.

Жаңа экономиканың және білімге негізделген экономиканың және  ақпараттық қоғамның арасындағы өзара байланысын анықтау..

  Жаңа экономиканың және білімге негізделген экономиканың және  ақпараттық қоғамның арасындағы өзара байланыстарына келесі маңызды мезеттерді айта кету қажет:

   1) Дәстүрлі еңбектің және капиталдың білімдер және ақпаратқа ауысуы.

   2) Экономикалық үдерістердің материалды  техникалық базасындағы түпті ауысулардың болуы, нақты айтқанда: машиналық өнеркәсіпке негізделген өнеркәсіпті экономика компьютерлендірген  өнеркәсіптен кейінгі әдістерге және ақпараттық технологияларға негізделген  жаңа  экономикаға ауысады.

   3) Дәстүрлі меншік, еңбектің нәтижелерін  тауарлар түрінде иемденуімен еңбек –заттық қабілетімен, ғылыми идеялар, патенттер, және  заттсыз қабілетті басқа тауарларға ауысып зияткелік күшке айналады.

   4) Тез арада жиналатын  көптеген мөлшерлерінің өнделуіне бағытталған  күрделеніп бара жатқан экономикалық мәселелердің шешуіндегі қиыншылықтары  қазіргі ақпараттық қоғамның құрылымдарындағы жоғарлатылған мүмкіндіктерімен шешіледі.

   5) Білімге негізделген экономика және ақпараттық қоғамның арасындағы байланыстың түбінде ақпараттық категорияның ұстанымды жаңа және іргелік терең және тәжірибелік ұғынымы жатыр.

    Рим  клубының ұсыныстарына сәйкес, кез келген мемлекеттің ақпараттық дамуының деңгейі шартты түрде келесі арақатынас түрінде анықталады:  жоғары деңгейде дамыған мемлекеттер үшін,  ЖІӨ құрылымында  қолданылатын шикізат ресурстар мөлшері 5-7% құрайды, ал қолданылатын ұлттық  зияткерлік әлеуетінің  мөлшері  70-75% мөлшерді құрайды. Сол арада дамып келе жатқан мемлекеттерде берілген құрылымның қабілеті керісінше болады.

 

Жоғары деңгейде дамыған мемлекеттер үшін	Дамып келе жатқан мемлекеттер үшін
Шикізат ресурстары                        5-7%	Шикізат ресурстары                      70-75%
Зияткерлік әлеует                           70-75%	Зияткерлік әлеует                            5-7%

     Қазақстан қоғамының ақпараттық даму деңгейін нужно ғылым, білім беру, инновациялардың қарқындылығының, туризм даму көрсеткіштері бойынша анықтау қажет.

   Ақырғы  статистикалық даналар бойынша, білім беру деңгейінің дамуы жоғарлады. Жоғары оқу орындарында, колледждарда және мамандық техникалық мектептерінде оқитындардың саны несиелік білім беру технологиялар, аралық тестілеу арқылы жоғарлады. Бұл жағдай, ақпараттандырудың сапалы жаңа деңгейге ақпараттық білім беру технологияларын қолдану арқылы көтерілуін көрсетеді.

   Ақпараттың басты экономикалық ресурсқа айналуы айқындалды, акцент больше ставится теперь на рухани, заттандырусыз өндіріс және тұтынуға енді акцент қойылады, және инвестициылар көбінесе  инновациялық қабілетті  болады. Сондықтан, әртүрлі мемлекеттерде, ақпараттық экономиканың ақпараттық қарым қатынастар кешені пайда болып қарқынды түрде өсуде.

  Бұл жерде,  прогресті дүниежүзілік үдерістер масштабында  ТМД

 мемлекттері үшін мысал болып, оның ішінде Қазақстан үшін де, ақпараттық –экономикалық қоғамдық  халықаралық банктері қызмет ете алады.

 

Эксперименттік бөлімі.

 Қазақстан экономикасының ақпараттандыру бағдарламасының өнделуі

     ПАФОСИ бағдарламасын біз өткізілген зерттеулер және алынған нәтижелер негізінде құрадық.

          ПАФОСИ  метаәдісі  (келесі  ұстанымдардың бірінші символдары)  келесі, өзара байланысқан негізгі  универсалды -біртұтас  алты ұстанымдарда:

 бірінші, п  — қарама қайшылық және даму- В; екінші, а  —  адаптациялық-сәйкестік-О; үшінші, ф — қалпын құрау;  төртінші- F; о — ұйымдастыру қарым қатынастықтар- Q;  бесінші,  с  — өз өзін ұйымдастыру- S; алтыншы, и — кодтау және   декодтау, материалдану және дематериалдану ақпараттық. (К). Сонымен, мұратты-символ  қалпында  ПАФОСИ әдіснама, не   ақпараттық  диалектика негізін келесі код түрінде көрсетүге  болады:  

                             ¥        ¥        ¥     ¥     ¥     ¥     ¥

                         « UI_i^j  $U(K)_i^j UB_i^j UO_i^j UF_i^j UQ_i^j US_i^j   

                             ij        ij        ij      ij     ij      ij      ij

 

 

 

 

 

Ақпараттық диалектика және ПАФОСИ әдіснаманың  ұялық қасиетін   келесі түрде көрсетуге болады:

                                                     Q                    F

 

 

                        

                        

                                     

 

                                   S                                                   О

 

 

 

 

                                               (К)                         В   

 

  Қазақстан ақпараттандыру экономика үдерісінің қамтамасыз ету моделдерін өндеуі

   Ақпараттық білім беру арнайы білім берудің  қажетті элементі болып табылады, өйткені ол адамның ақпаратқа деген қарым қатынасын қалыптастырады. 

     Біз Қазақстанның ақпараттандыру дамуының мониторинг моделін өндедік. Ақпарат жаңа экономика дамуының бөлінбейтін бөлігі болып саналады.  Жаңа экономиканың байланысы тәжірибелі түрде және   теория түрінде белгіленген.

 

      Ақпараттық экономиканың дамуы әлемде барлық адамдарды және барлық заттарды байланыстыратын және барлық қалайтын адамдардың әлемдік ақпараттық ресурстарға  жетулерін қамтамасыз ететін ғаламдық  ақпараттық инфрақұрылымның бекітілуін болжайды. Жаңа ресурстың қайтадан өндіруі үшін  өндірістің жаңа типі қажет,  ақпараттық өндіріс сондай болып табылады. Сондықтан, өндірістік қарым қатынастар да басқа болып табылады.

      «Ескі индустриалды ереженің орнына»  ақпараттық технологиялар және Ғаламтор арқылы қозғалатын жаңа экономика келеді. Жаңа экономика  динамикалық, ғылыми толық және өзгерістерге  сезгіштікпен қарайтын  болып табылады.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

«Ақпараттық экономика » курсы бойынша  мамандырылған тәжірибелер өткізу үшін материалдар (үлестірмелі материал)  Л.Н. Гумилёв атындағы ЭҒУ Ғылыми Орталығын қалыптастыруға мүмкіндік болатынын айтады.