Қарым-қатынас құралдарының дамуымен қашықтықтан оқытудың әртүрлі әдістеріне қоғамда қызығушылық артты. Оқушыға мектепке келіп уақыт жұмсаудың қажеті жоқ, сабақты өзі үшін ыңғайлы кез-келген уақытта оқып, тапсырмаларды үйде отырып орындай алады. Біздің білім жүйесі ұзақ уақыт реформалармен қашықтықтан оқытуға дайындалып келе жатса да карантин кезінде мәжбүрлі түрде көшуге тура келді. Қазіргі уақытта қашықтықтан оқытудың ұйымдастырушылық-педагогикалық мүмкіндіктері телекоммуникацияның барлық қол жетімді қызметтерін, мысалы, электрондық поштаны, электронды журналдарды, чаттарды, WEB конференцияларды және т.б. қолдана отырып жүзеге асырып жатыр.
Бағдарламалық жасақтама нарығында қашықтықтан оқытудың көптеген бағдарламалары бар. Осыған байланысты, белгілі бір критерийлер бойынша және белгілі бір оқу орны үшін бағдарламалық өнімді таңдау мәселесі туындайды. Осы критерийлердің бірі — әкімшінің бағдарламада тез дағдыларды игеру мүмкіндігі. Қашықтықтан білім беру — бұл қашықтықта білім беру ақпараттарымен (спутниктік теледидар, радио, компьютерлік байланыс және т.б.) алмасу құралдарына негізделген мамандандырылған білім берудің соңғы үлгісі. Қашықтықтан оқытудың негізгі базалық жиынтығы:
1. Деректерді жіберу һәм алу құралдары;
2. Ақпараттық ресурстар;
3. Өзара әрекеттесу хаттамалары.
Сонымен, қашықтықтан оқыту дегеніміз — оқушының дербес білім алу принципіне негізделген оқу процесінің жаңа ұйымы. Оқу прцесі көбінесе оқытушы мен оқушының алшақ жағдайында өтеді. Дегенмен, олар кез-келген уақытта телекоммуникацияны қолдана отырып, диалог жүргізуге мүмкіндік алады.
Оқу процесін ұйымдастырудың кез-келген арнайы формасы сияқты, қашықтықтан оқытудың да арнайы ерекшеліктері бар. Олар төмендегідей:
- Икемділік. Әр адам өзінің оқуына қалаған уақытын бөле алады.
- Модульділік. Қашықтықтан оқу арқылы оқушылар тақырыптарға бір көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік алады.
3. Қашықтағы әрекет. Оқушының орналасқан жерінен мектепке дейінгі қашықтық (сапалы байланыс жағдайында) тиімді оқу процесіне кедергі болмайды.
- Асинхрония. Бұл оқу процесінде мұғалім мен оқушы оқу технологиясын бір-біріне тәуелсіз уақытында, яғни барлығына ыңғайлы кезде және ыңғайлы қарқынмен жүзеге асыра алатындығын білдіреді.
- Қамту. Бұл мүмкіндікті кейде «масса» деп те атайды. Оқушылар саны маңызды параметр емес. Олар білім беру ақпаратының көптеген көздеріне (электронды кітапханалар, мәліметтер базасы) қол жеткізе алады, сонымен қатар бір-бірімен және оқытушымен байланыс желілері арқылы немесе басқа ақпараттық құралдарды қолдана алады.
- Мұғалім. Таным процесін үйлестіру, оқыту барысын түзету, кеңес беру, білім беру жобаларын басқару және т.б. функциялар жүктеледі. Мұғалімнің әмбебаптық ролі артады.
Қазіргі өмірдің динамикасы қажеттіліктерге жауап беретін қашықтықтан оқытудың тиімді жүйесін талап етеді. Осыған сәйкес орын мен уақытқа қарамастан, жеке-жеке оқу; ашық оқытудың жоғары қағидаттарына сәйкес үздіксіз және жеке траектория бойынша оқуға оқушы, студент басқа да білім алғысы келетін адамдар тез бейімделіп жатыр.
Қашықтықтан оқыту тәуелсіз жүйе болып табылады. Оқушы деңгейі бұл жүйе арқылы нәтиже көрсетсін десеңіз ең бастысы жауапкершілікті қажет етеді. Сонымен қатар қашықтықтан оқытудың тиімділігі онда қолданылатын технологияға да байланысты. Электрондық оқыту технологиясының мүмкіндіктері мен сипаттамалары қашықтықтан оқыту жүйесі аясында оқушы мен оқытушының өзара әрекеттесуінің максималды тиімділігін қамтамасыз етуі керек. Бағдарламалық жасақтаманы қолдану қиын болуы оқу материалын қабылдауды қиындатып қана қоймайды, сонымен қатар оқыту барысында ақпараттық технологияны қолданудан бас тартуға әкеледі. Сондықтан, қазіргі қолданылып отырған Зум, Классрум бағдарламары әлі де өңделіп, зерттеліп, жаңа функцииялар қосу үстінде.
Мақаламызды қорыта келгенде қашықтықтан оқытудың заман талабы екенін айтқым келеді. Заман уақыты бор мен тақтамен ғана шектелген білім алуды көтермейді. Қазіргі таңда ақпараттық технологиялар, жаһандану, әлемдік үдерістер қандай да бір саланың бір орында қалғанын, ілгерілемегенін кешірмейді десек те болады. Медицина саласы болсын, ғарыш саласы болсын т.б. түрлі мамандықтарға арналған салалар қарыштап дамып, күнде жаңалық ашып отыр. Білім саласы да өзінің реформаларымен әлемдік көштен қалмауына тілектеспіз.
Пайдаланылған әдебиеттер:
- Черемисин А.Г. Интернетті дамыту — ақпараттық қоғамдағы білім. // Білім берудегі инновациялар.-2005. -№5. –П.36-40.
- Zoom Video Communications Википедия ашық энциклопедиясы.
- Соловьева Т.А. Болашақ мұғалімдердің пәнді дайындаудағы қашықтықтан оқыту технологиясы
- Сергиенко И.В. Қашықтықтан оқыту процесін модельдеу негіздері. // Білім берудегі инновациялар. — 2005.-№2. — S.43-53
- Зенкина С.В., Чернеби Е.В. Электрондық оқытуды құру үшін мұғалімдердің АКТ-ты пайдалануы.
Абадилова Айжан Кайроллақызы
Шәкәрім атындағы үш тілде оқытатын көпбейінді
гимназияның қазақ тілі мен әдебиеті пәндері мұғалімі