Шығармашылық дегеніміз — орындалатын жұмысқа ерекше ойлаумен келетін қасиет деп айтуға болады. Басқаша айтқанда, шығармашылық кез-келген проблеманың жаңа түпнұсқалық шешімін таба алатын таланттылық. Мектеп жасына дейінгі кезең — шығармашылық қабілетті оятудың ең жақсы кезеңі. Дәл өмірдің осы кезеңінде тұлғалық қасиеттердің қалыптасуы мен дамуы қатар жүреді, ал олардың негізінде — қабілеттер мен бейімділіктер, дағдылар пайда болады. Балабақшада мектепке дейінгі жастағы бала әртүрлі қызмет түрлерінің негізінде шығармашылық қасиетін дамыта алады. Әсіресе ойындар, сонымен қатар өнімді, коммуникативті және т.б. Баланың шығармашылық потенциалын ашуға арналған әртүрлі білім беру және ынталандырушы ойындар да оның болмысындағы талантты оятуға жәрдемдеседі.
Төмендегі шарттар орындалса, баланың таланты ерте дамитынын есте ұстаған жөн:
· Шығармашылық білім берудің ерте басталуы;
· Ойын барысындағы қызметті еркін таңдау;
· Әртүрлілікке бейім болу;
· Қолайлы даму ортасы;
· Баланың шығармашылық іс-әрекетке деген қызығушылығын сақтау.
Шығармашылық қабілетті ерте дамыту идеялары бүгінде өте жан-жақты зерттеліп жатқан тақырып. Педагог ғана емес, ата-аналар да баламен шығармашылықпен неғұрлым тез айналыса бастаса, оның құрдастарына қарағанда соғұрлым ақылды болатындығын түсінгені жөн. Мұны істеу үшін ата-ана баласымен бірге ерте даму орталықтарына барып, психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді оқып, Интернеттен білім берудің әртүрлі әдістері туралы біліп отыруы керек. Ең оңай әдіс — үйде шығармашылық атмосфера құру деп санайды ғалымдар. Осы тұста ата-аналарға кеңес: Балаңызды әр түрлі үй жұмыстарына қатыстырыңыз. Бәліш жасасаңыз — балаңызға қамыр бөлігін беріңіз: оған өз өнімін жасауға рұқсат етіңіз. Балаңызға түрлі тәттілердің фигурасын сәндеу қаншалықты қызықты болатынын бақылаңыз. Тазарту, жөндеу, тамақ пісіру, гүлдерге күтім жасау – бұлардың барлығында бала үлкендерге еріп жүрсе, олардың жақсы қалыптасуына көп әсерін тигізеді. Балалар әкесімен және анасымен бірге қызықты нәрсе жасағанды жақсы көреді!
Ойын мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі жұмыс режимі ретінде олардың қалыптасуына, оның ішінде шығармашылығына тікелей әсер етеді. Баланы ойнау арқылы дамыту шығармашылықты дамытудың басты қағидасыы деуге де болады. Баланың арсеналында ойындар, ойыншықтар, дизайнерлер, мозаика, бояу, қолданбалар болуы керек. Төменде бірнеше ойын түрлерін ұсынғанды жөн көрдім:
1. Көңілді суреттер
Қағазға геометриялық фигураларды салыңыз және балаңызды оларды жаңа нәрсеге «айналдыруға» шақырыңыз. Бұл кез-келген нәрсе болуы мүмкін: күн, гүл, қуыршақ және т.б.
2. Ойлан және тап
Қандай да бір затты қақпағы бар қорапқа саласыз және затқа қатысты сұрақтармен қораптың ішінде не бар екенін сұрай бастайсыз. Балаға ойлануға мүмкіндік беріңіз: сұрақтар қойыңыз, қиялдауына ерік беріңіз, логикалық тізбек құрыңыз.
3. Жақсы мен жаман
Ата-аналар объектіні немесе құбылыстың атын атайды, ал бала оның оң және теріс қасиеттерін ойластыруы керек. Мысалы, қар: шанаға міну жақсы, бірақ адамға суық тию де мүмкін емес. Тұмшапеш: тамақ дайындау жақсы, бірақ күйдіретінін естен шығармау керек.
4. Сөздер
Көлікпен жүру, баламен қатар тұру, серуендеу — уақытты босқа ысырап етпеңіз, «Сөздерді» ойнаңыз! Кез-келген сөзді айтыңыз және кішкентай өнертапқышты оған антонимдер (қарама-қарсы сөздер) айтуға шақырыңыз: суық — ыстық, күлкілі — қайғылы; синонимдер (мағынасы жақын): жақсы — өте жақсы, алдау — өтірік т.б.
Музыка. Балаға ерте жастан бастап әр түрлі музыка (балалар әндері, балаларға арналған классика) тыңдатылуы керек. Музыка есту, есте сақтау, қиялдауды, ойлауды керемет түрде дамытады, шығармашыл тұлға болуға көмектеседі. Балалармен бірге ән айту, олардың алғашқы би қимылдарын қолдау шығармашылыққа жетелейді. Егер баланың әуенді қалай оңай есте сақтап, қайта ойнататындығын байқасаңыз, оны музыка мектебіне сенімді түрде бере аласыз. Шығармашылық адамдарынан нағыз кәсіпқойлар, жақсы лидерлер, харизматикалық лидерлер шығады. Мәселені стандартты емес тәсілмен қарастыру, оны шешудің бірнеше нұсқасы балалық шақта қалыптасады, ал ата-аналар мен педагогтар баланың шығармашылық дамуының маңыздылығын ертерек түсінсе, соғұрлым сәтті болады!
Нұрмахан Жәзира Алмағанбетқызы