«…Өлмейтұғын артына сөз қалдырған» арда азаматтың бірі – Серік Əбдірайымұлы. Сегіз қырлы, бір сырлы талант иесі қаламынан туған ел тұтқасы – биік тұлғалар туралы туындылары ұлт көсемсөзінің құнды қазынасы болып, қазақ публицистикасы тарихынан ойып тұрып орын аларына ешқандай күмəніміз жоқ. Атап айтқанда, Д.Қонаев, А.Асқаров, Н.Тілендиев, З.Қабдолов, Қ.Мұхамеджанов, Ө.Жолдасбеков, Т.Амандосов, Т.Қожакеев, С.Бердіқұлов, Т.Жанұзақов, Қ.Найманбаев, З.Нұрқаділов, О.Бөкей, С.Əшімбаев, т.б. елдік – егемендік тарихымызда аттары алтын əріппен жазылатын алыптар туралы портретті очерктері мен сыр-сұхбаттары мезгілі өткеннен кейін қап-ай деп сан соғатын қазақтың бір кемтігін бүтіндеп, болашақ ұрпаққа аманат етілген құнды мұра десек, асыра сілтеп, ауа жайылғандық болмас.
Əсіресе, Серағаның қалың қазағы еркелетіп Димаш атап кеткен Дінмұхамед Қонаевтың атандай елу жыл ел ағасы болғанда халқына қалтқысыз қызмет еткен ерен еңбегін ұрпақ санасына сіңірудегі қайраткерлігі мен ізгілікпен көмкерілген қызметі – айрықша атап өтуді талап ететін шығармашылық өнегесі.
Серік Əбдірайымұлы – Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың «Өтті дəурен осылай», «Ақиқаттан аттауға болмайды» атты қос кітабын орысшадан қазақ тіліне аударған қаламы қарымды тəржімəші. Аударманың төте, балама жəне еркін түрлері болатынын еске салсақ, осының ішіндегі ең күрделісі – еркін аударма. Өйткені мұнда аудармашы автордың шығармасын аударылатын тілдің төл туындысына айналдыруға міндеттеледі. Əр тілдің өзіндік тылсым табиғаты, сөз қолдану, сөйлем құрау əдіс-тəсілдері болатынын ескерсек, бұл əсте де оңай шаруа емес. Қос кітапты оқып отырғанда олардың аударма екені еш байқалмайды. Құдды, о баста қағазға қазақша түсірілгендей, ешқандай кібіртіксіз, жеңіл əрі əсерлі оқылады. Қос кітаптың титул бетінде: «Орысшадан еркін аударма жасап, қазақша нұсқасын жазған Серік Əбдірайымұлы» деп жазылмаған болса, олардың аударма екенін оқырман білмес те еді. Ендеше аударма ерекше шеберлікпен орындалып, аса сəтті шыққан деген сөз. Осының өзі – үлкен өнер. Қаламгердің күндіз күлуден, түнде ұйқыдан қалып, жарғақ құлағы жастыққа тимей, маңдай терін сорғалата еткен еңбегінің өтемі.
Көрнекті қалам қайраткерінің Алаш Димашының есімін ұрпақ жадында жаңғырту мақсатындағы ерен еңбегі осымен ғана шектелмейді. «Елу жыл ел ағасы» атты кітаптың шығуына да жанын жалау етіп, бастамашыл болып қана қоймай, бар жүгін арқалағаны ел жадында. Қонаев атындағы халықаралық қордың вице-президенті қызметінде жүріп те Алаштың арда ұлының есімін мəңгілік есте қалдыру мақсатында қыруар еңбек сіңіргеніне көпшілік куə. Тек сол қызметті су тегін, еңбекақысыз, қоғамдық негізде атқарғанын екінінің бірі біле бермейді. Қаламгердің «Самғау» атты кітабына енген сұхбатта: «Сіз халықаралық Д.А.Қонаев қорының вице-президенті ретінде оның болашағын қалай елестетесіз? Айтқандай, мұнда жалақы алып қызмет істейсіз бе?» – деген сұраққа, Сераға мынадай жауап қайырады: «Қор 1993 жылы 6-ақпанында тұсаукесерін өткізді. Оған Димаш Ахметұлының өзі қатысып, қордың қоғам алдындағы, ел алдындағы міңдетін айқындап берген-ді. Басты мақсат – тəуелсіздігімізді нығайту жолында еліміздің экономикалық, əлеуметтік жəне мəдени өміріне барынша атсалысу. Облыстардағы, шет елдердегі Д.А.Қонаев қорлары дербес қоғамдық ұйым ретінде қалыптасқан, өз істерінде осы мақсатты басшылыққа алып келеді. Өзіме қатысты айтар болсам, қор құрылған күннен қоғамдық негізде қызмет атқарып келемін».
Табаны күректей 16 жыл жалақысыз қызмет атқару – екінің бірінің қолынан келе беретін іс емес. Осы орайда, Серағаның осыншалықты шын көңілімен, шығарға жаны қалмай, Д.А.Қонаевтың рухын аспандатуға адал еңбек етуінің сыры неде деген сауал туындауы заңдылық. Ет жақын туғаны я Ел ағасы билікте болған кезіңде қамқорлығын көрген, не болмаса қоластында шапағатына бөленген жан болса, бір жөн. Оның бірі де емес. Сонда не? Біздіңше, оның сыры мынада. Бұл жөнінде Сераға «Самғау» атты кітабында жан сырын былай ақтарады: Ар ойлап, дүниеге бой алдырмаған екі Адам болса, соның бірі – елі еркелетіп Димаш атаған, Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев. Шүкір, шыққан тауы биік болды. Бір кісідей биліктің шыңына көтерілді. Бірақ, кісілігін ұлықтыққа жеңдірмеген жəне кім десеңіз, сонда да осынау абзал жанның есімі еріксіз еске түседі. Халықаралық Д.А.Қонаев қорының вице-президенті – осы кітап авторының əңгімесі де ізгілік жолды мұрат тұтып, өшпес ізін қалдырған текті кісінің екінің бірі біле бермейтін асыл қасиеттері хақында. Сөз ұғар оқырман осы үзіндіденақ қаламгердің Ел ағасы бойындағы екі қасиетті: арлылығы мен тектілігін пір тұтып, өзіне рухани ұстаз санағандықтан қысылтаяң шақта жанынан табылғанын пайымдаған болар.
Серағаның сонау 1986 жылы Горбачев пен Колбиннің солақай саясаты салдарынан үйқамақта жападан-жалғыз қалған Димаш Ахметұлы Қонаевтың қасынан табылуы – ұлт намысын жыртқан азаматтық болмысын айшықтайтын тұс. Сол бір қиямпұрыс кезең туралы кейіннен «Өтті дəурен осылай» атты естелік кітабында Д.Қонаев былай деп жазады: «Жалғанда жалғыздық жаман екен. Ертелі-кеш тыным болмайтын телефондар сап тыйылды. Күні кеше ғана құрдай жорғалап, алдыңнан қия өтпей, қисынсыз жерден қиялай келіп сəлем беруге құштар əріптестерім, мені пір тұтып, ұстаз санаған қайран шəкіртсымақтарым біздің үйді айналып өтетінді шығарды. Тіпті базбіреулері аттанға ұран қосып, онсыз да лап еткелі тұрған шаланы үрлеуге асықты».
Əйгілі Желтоқсан көтерілісінен кейін əпербақан билік атой салған қазақ ұлтшылдығына қарсы күрес жалыны лаулап тұрған уақытта ақиқатқа араша түсудің өзі отпен ойнағанмен бірдей екенін бастан кешкен жан болмаса, сырт кісінің сезінуі қиын. Оңтүстік өңірінен басшылық қызметке тартылушылар қатары тым көбейіп кеткен деген сылтаумен «Өнер» баспасының бас редакторлығынан қуғындалып, Орталық комитет жанындағы партия тарихы институтына аудармашы болып жер аударылып келген Сераға мұны жақсы түсінді. Түсіне тұрып, саналы түрде соған барды. Оны «Самғау» атты кітабында: «Отқа май құюшылар көбейді. Аз күнгі абыройға малданып, ардан аттап, аузына келгенді құсқан ағайындарға тоқтау айтар жан табыла қоймады. Ер басына күн туып, ел ішін алатайдай бүлдіріп, шырқын кетіре бастаған қысылтаяң шақта бəрімізге қара басымыздың амандығы қымбат боп шықты. Соны өзім айрықша құрмет тұтатын Нұрғиса Тілендиев ағама барып айтып едім, ұзақ үнсіз отырып:
– Сонда ойың не? – деп сұрады əңгіменің басын ашып алғысы келіп.
– Жығылғанды жұдырықтамас болар. Тым құрыса мына төбесінен жай түскендей есеңгіреген халқыңызға кешегі Елбасы ретінде Колбиннің қаралаған сөзіне Сіз не айтасыз? Ағы қайсы, қарасы қайсы? Неге қаралаушы сөйлейді де, айыпталушы жұмған аузын ашпайды? Соған журналистік намыс «Сен ай қарап жүрсің ба?» деп маза бермейді. Жолықтырыңызшы, – деп қолқа салдым», – деп есіне алады.
Сұхбат жанрының сардары Серағаның «Ақиқат айтылмай қалмайды» деген тақырыпта сол кезде үй қамақта отырған Д.Қонаевпен сыр-сұхбаты «Қазақ əдебиеті» газетіне осылай даярланғанын кейінгі ұрпақтың білгені дұрыс. Ел ағасына 108 сұрақ əзірлеп, оның үштен бірінің жауабын қаз-қалпында ақ қағазға түсіріп, басылымға басуға апарған Серағаның да, нар тəуекелге басып, оны тоқтатпай жариялауға белді бекем буған газеттің сол тұстағы бас редакторы Оралхан Бөкейдің де ісі – көзсіз ерлікпен пара-пар, болашақ ұрпақ, əсіресе, жас журналистер үлгі тұтарлықтай өнеге.
Əрине, жазушы, журналист, публицист, аудармашы, баспагер, қайраткер, ұстаз, тəлімгер Серағаның сан қырлы талантын жан-жақты ашу, тарата талдау, бағасын беру, ғылыми тілде айтқанда, Серіктануға бойлап ену – болашақ еншісіндегі мəселе. Бұл жолы алдымызға ондай мақсат қойып отырғанымыз жоқ. Əз-ағаның бір ғана ерлігін еске алып, халқына қалтқысыз қызмет еткен азаматтық болмысын паш етуді парыз санадық.
«Жас қазақ» газеті, 2010 жылдың 24-қыркүйегі.
Қайрат Сақ