ЕЙ, МЕНІҢ АҚЫН БАУЫРЫМ
Украина ақынына
Төсеймін саған, мінеки, бақ бар — бақ десең,
Жолыңа құрбан зымыран жарау ат та әсем.
Наубайлар буы бұрқырап мынау қырлардан,
Далама келдің ақ бидай піскен шақта сен.
Келдің сен маған, ақ самал үрлеп іргеден,
Теміртау біздің жайнаған кезде нұрменен,
Тұр басы көкте қасқайып тартқан садақ оғындай
ыңыранып,
Кеудемнен менің Қарағандылар гүрлеген.
Келдің сен, менің Оралым толып оттарға,
Келестен жолдар керуендеп мақта тартқанда.
Сәлемге келсең,
аварлық әлгі мұзбалақ ақын айтатын,
Кенде емес таулар пайғамбар-сынды қарттарға.
Көкшеден соққан көгілдір желмен жырлап бақ.
Маңғыстау жақтан келеді қыруар ту қаптап.
Көкірегінде тербелтіп осынау аспани қазақ қаласын
Алатау жақтан көшеді бұлттар будақтап.
Азамат болып есігіме енсең арқалап арман-мұратты,
Белдеуден шеш те мініп кет мына пырақты.
Мен сенен, бауырым,
бір тайдың басын қайтарып сұрар деймісің,
Шевченкоға да мінгізген қазақ бір атты.
Қалғанмен артта қар басқан қанды белеңдер,
Сен келді десе рухы төзбей елеңдер,
Құдайдай жырлап тауыса алмай кеткен ақ толқын
Айдар өзенін,
Жұмағалидың босағасына сәлем бер!
Ағайынға да, асқа да,
Дастарқанға да, досқа да
Қашаннан менің қадірмен далам астана!
Кез келген жолы түрмеге бастап қасірет
тартқан күндерде.
Тарасқа қазақ іздеткен емес баспана,
Келеді бүгін Маңғыстауымнан атымен соның атойлап,
Омырауында от ойнап
Ақ шабыр бұлтқа қанатын шаншып қос қала!
Желекті қырда желбіреп өскен тұлымым,
Мен сол аймақтың ару-ана — боздақ ұлымын.
Достымды жатқа қорлатпан
Жұлынып кетпей жұлыным!
Даламды мынау данышпан сырға бай тіптен,
Аралап бәрін Алматыма қайтып кел.
Украинаға қаздардан айтар сәлемді
Жіберем сенен айтып мен!…
СЕМЕЙ
Астынан алшақ белдің орап ойлар,
Мен сені аңсап келдім қара қайнар.
Армысың, менің қара шаңырағым,
Ботакөз қарындастар, нар ағайлар.
Алдымнан қаптап шыққан қарағайлар.
Төсінде Абай өткен кіл самғаумен,
Армысың, менің жұпар жусан кеудем.
Көк Ертіс көкірегімде буырқанған,
Қос жаға қоңырау қаққан мың сан баумен,
Мен сенде келдім қайта тусам деумен.
Шулатып көкірегімнің бар құрағы ең,
Сәлемге келдім саған, жарқын анам.
Орап ал шалғайыңа қара шалдар,
Мен ғашық қара мәрмәр жарқыраған.
Ормандар төбесімен сарқыраған…
Әуезов әлдилеген сырлы әуезді ел,
Менің де жүрегімнен нұрға кез бол.
Тоғжанның жанарында мөлтеңдеген,
Қайдасың қара бұрым, тырна көз көл,
Кел, менің жанарымда жырлап өзгер?
О, менің ақ жайлауым, Әміре еңсем,
Қашаннан махаббаттың тәңірі ең сен.
Мұнша ну орманыма орап сүйер,
Орала бермес маған өмір өңшең,
Аяулым, жанымда жүр тебіренсем.
Бір бұрып маңдайыңды қарат маған,
Арманым ақша бұлттан әрі аттаған.
Айдында ақ мамығын бұрқыратып,
Сыбызғы қайыңдардың аспанынан,
Сыбырлап сыңсып ұшып баратқан ән…
ДАЛА КЕШІНДЕГІ КӨРІНІСТЕР
Жылқышы ағады белдерден
Табынын шұрқыратып.
Мама қаз ұшады көлдерден
Мамығын бұрқыратып.
Ақ қайың бейне шатыр ақ
Қалғиды айға асылып.
Найзағай барады әлі шатынап
Астында айна сынып…
Қызғалдақ жазбаған қатарларын
Сияқты ту қаптаған.
Алыстан ақ орда отарлардың
Түтіні будақтаған.
Тұлпарлар ауызымен алыстырып
Сағымнан сүңгіп өтіп,
Бұлақтар шыны аяқ қағыстырып
Бұралып сыңғыр етіп.
Газиктер жайлаудың сахнасын бай
Жаңғыртып дөңнен өріп,
Қыздардың үкілі тақиясындай
Дүние дөңгеленіп.
Түр кештің қойнында күндізгі бақ,
Бас шұлғып желге сирек.
Бағандар келеді жұлдыз құлақ
Аспанды жерге сүйреп.
Дариға, көк орман кептелді кеп
Көзіме құрсау құрыш.
Қарағай леп белгі боп
Сұрақты түр жаудырып…
Қанжардай қанға малған ұзынша қақ.
Батыс жақ нұр лаулатып.
Жер күнді қызылшақа
Батырды құмға аунатып.
Тұрғандай «Әй, осы сен бала ма»
Деп барлық от сөнбеген.
Мен осы кемеңгер кең далама
Айналып кетсем бе екен?
СЫР
Құм басқан меңіреу шөлдерде,
Атылып қалған армандай,
Сен жақтан тоғыз толғанда ай,
Тоқтады хаттар ормандай.
Бәлкім, сен бұны ар санап,
Жоғалдың мойын бұрғызбай.
Ымыртта тауды тасалап,
Арқамнан аққан жұлдыздай.
Алдымнан таулар күркіреп,
Дөңбекшіп теңіз жалдары,
Келеді мені сілкілеп,
Домалақ шардың жолдары.
Тоқтады хаттар мертігіп,
Қанаты сынған кептердей.
Бұрауы түспей шертіліп,
Үзіліп кеткен шектердей.
Тоқтады жым-жырт тылсымнан,
Тоқтаймын деп те ескертпей.
Жарқ етіп көздің ұшынан
Ғайып боп кеткен кешкі өрттей.
Асты ма әлде шектен бұл,
Кеудемде жүрек салды асыр.
Дәл содан бері өтті он жыл,
Сағынған жанға он ғасыр.
Мен болсам жүрдім бұл шақта,
Жүгіртіп ойды сан саққа.
Сатылып кеткен елшідей
Машиналар мен мансапқа.
Арада қалған мол аршын
Кетті ме тірі өлтіріп.
Жолға да шыққан боларсың
Тостағаныңды толтырып…
Көрмеймін деген жоқ ем мен,
Жеткізбеді ғой сан қырлар.
Қаншама құйды дегенмен
Басылған шығар жаңбырлар.
Бесікті болсаң жорыдым,
Боларсың мүлдем тыныққан.
Бір кезде сенің орының
Ол босаға деп кім ұққан.
Жаныма қап ең жақын боп,
Жүректе бүгін сыздау көп.
Мен болсам кеттім ақын боп,
Азырақ бақытсыздау боп…
Сені аңсап шар лап бақтарды,
Кетті атып таңдар табаннан.
Сабылтып пароходтарды
Сұрадым барлық гаваннан.
Қоя ма өрт екпін,
Келеді тер төккің
Ертеңі үшін өлкеңнің өз арыңдай.
Қоя ма өрт екпін,
Кейде мен тентекпін
Тентекпін теңіздің сазанындай.
Ағыстардың айдарын солқым қылып,
Толқынды толқынға ұрып,
Өрге қарай күреймін күркіретіп.
Жер бақытын жүргенде орнатысып,
Кейде мен торға түсіп,
Торға түсіп жатамын дір-дір етіп.
Төмені тастан түлеп,
Төбесі аспан тіреп.
Аспан тіреп сыңсиды қарағайлар,
Тауысып сабырды әр күн
Ұшады тамырлардың,
Тамырлардың сымынан тарап ойлар.
Бұлағы бұратылып,
Бұрымы таратылып,
Жол қалмайды сол шақта мен кезбеген,
Ақ қалмай қарамықтай,
Түнеріп қара бұлттай,
Найзағай тілеймін-ау сол кезде мен!
ОРМАН
Орман, орман күңіренген, қаптаған.
Орман, орман судырлаған соқпағы ән.
Орман, орман самғай-самғай сабылып,
Сансыз қыран көлеңкеңе тоқтаған.
Орман, орман қара басып қар басқан.
Орман, орман заңғар көкпен арбасқан,
Ізсіз-түзсіз құритындар қашан да
Қара таппай ормандарға жармасқан…
Орман, орман сарқыраған, ырғалған,
Орман, орман жарқыраған нұрлардан.
Бір нөсерін қимағандар қашан да
Ормандардың жұпарынан құр қалған.
О, құдірет, неткен шалқар күй ең сен,
Бүгін менің әулием сен, ием сен.
Осындайда ойланып қой, жігітім,
Жығылмайсың орманыңа сүйенсең.
Оралам үйге кейде мен
Ойнақшып сылқым ойда өлең.
Қайтамын үйге кейде мен
Еңсемді басқан ойменен.
Келем мен үйге кей шақта
Шаршаған дел-сал бойменен.
Келемін кейде өсіп мен
Сағынып кенже баламды.
Әрине бұл шақ есіктен
Құшақтап кірем ғаламды.
Қиялдың маздап ой-қыры
Келемін болып тас керең.
Қайралып кетіп кей күні
Шабылып қайтам тасқа мен.
Тірлікті жатқан қоздатып
Мен мынау Ата — Жердеймін.
Жанымның отын маздатып,
Түнде де дамыл көрмеймін.
Қалғыма, әлем, мен саған
Бәрібір тыным бермеймін.
СЕНІ ОЙЛАДЫМ
Мен сені, жаным, сезімді
Ой толғағанда ойладым.
Айтайын деген сөзімді
Айта алмағанда ойладым.
Жан сырын жанар түбіне
Қымтап алғанда ойладым.
Сыйлауға туған күніңе
Гүл таппағанда ойладым.
Қанатын ару залдарда
Вальс қаққанда ойладым.
Кемелер тартып танды алға
Алысқа аққанда ойладым.
Ойладым сені кезде мен
Ормандар нөсер тілеген.
Дүниеге ғашық көзбенен
Көгілдір аспан түнеген.
Келеміз тартып өрлерге,
Жолдармен түйіспейтұғын.
Сондықтан менің көргенде
Сенімен сүйіспейтінім.