6-дәріс
Тақырыбы: Диэлектриктердің физикалық-химиялық және механикалық қасиеттері
1. Диэлектриктердің ылғалдылық қасиеттері. Диэлектриктердің механикалық қасиеттері. Диэлектриктердің жылулық қасиеттері.
2. Диэлектриктердің химиялық қасиеттері және жоғарғы энергия сәулелерінің материалдарға әсері.
6.1. Диэлектриктердің ылғалдылық қасиеттері
Көп және аз сатыдағы электр оқшаулағыш материалдар гигроскопты болып келеді, яғни сыртқы ортадан ылғалды сіңіріп алғыш қасиеті бар, және де ылғалөтімділікті, яғни су буын шығара алады. Атмосфералық ауа құрамында әрдайым су буларының мөлшерлері бар.
Ауаның абсолютті ылғалдылығын құрамында бірлік көлемдегі ауасы бар (бір куб метрде) m су буының массасымен бағалайды. Әрбір температурада m_қан қаныққан кездегі абсолютті ылғалдану мәні сәйкес анықталады. Судың көп бөлігін ауа құрай алмайды, сосын ол шық түрінде түседі. Ауаға қанығуына керекті абсолютті ылғалдану температура ұлғаюмен лезде өседі, яғни су буларының қысымы да өседі.
Ауаның байланысты ылғалдануын пайызбен берілетін қатынасты айтады
φ=m/m_қан ∙100=p/p_қан ∙100%. (6.1)
Ауаның абсолютті ылғалдануында (орташа атмосфералық қысым кезінде )түрлі φ байланысты ылғалдану мәндері сәйкес келеді (6.3 сурет). 20 °С температурада және 0,1 Мпа орташа атмосфералық қысымда m_қан мәні 17,3 г/м^3 құрайды.
Ауаның орташа ылғалдануы үшін (түрлі зерттеулер үшін,гигроскопты материалдардың шартты стандартты дымқылдану мен т.б кезінде ерекшеліктерін анықтау үшін ) СССР уақытында ауаның байланысты ылғалдылығын φ=65 % тең деп алынған. Орташа ылғалды ауада 20 °С кезінде су буларының құрамы m=17,3·0,65=11,25 г/м^3. Су төмен меншікті кедергілі 10^3—10^4 Ом·м шамасында, күшті полярлы диэлектрик болып табылады, сондықтан оның қатты диэлектриктердің бетіне түсуі электрлік қасиеттеріне зиянын тигізеді. Жоғарылатылған температураларда (30—40 °С) және φ мәндері үлкен 98-100 % жақын болған кезде ылғалданудың әсері ерекше байқалады. Осындай жағдайлар қоңыржай климатты елді мекендерде бақыланады, электр машиналары мен аппатараттарының жұмысында жаман білініп тұратын, жаңбырлы периодта олар ұзақ мерзімде сақтала алады. Бірінші кезекте, ауаның ылғалдылығы жоғары болғанда әсері диэлектриктердің беттік кедергісінде көрінеді. Полярлы қатты диэлектриктерден орындалған электр оқшаулағыш бөлшектерді ылғал әсерінен сақтандыру үшін оларды сумен езбейтін лактармен жабады.
Сурет 6.1 — Температура функциясындағы байланысты ылғалдылық түрлі мәндері мен орташа атмосфералық қысым кезіндегі ауаның абсолютті ылғалдануы
Диэлектриктердің сумен (немесе басқа сұйықпен) шылану қасиеті тегіс дененің бетіне жағылған тамшы судың θ шеттік бұрышпен шылануымен сипатталады. θ қаншалықты аз болса шылану соғұрылым күштіріек; беттік шыланулар үшін θ<90° (сурет 6.2, а), шыланбайтындарға θ>90° (сурет 6.2, б).
Диэлектрикте көлемді ашық болпылдақ және дұрыс емес структурасы болса ылғал материал ішіне түсіп кетеді.
Материалдардың ылғалдылығы. анықталған ылғалдылық пен температура ішіне орналасқан электр оқшаулағыш материалдың үлгісі шектеусіз біршама уақыттан кейін ылғалдылықпен тепе-тең жағдайға жетеді. Егер кебу материал үлгісін салыстыра ылғал ауаға орналастырса, онда біртіндеп ауадан ылғалды материал тартуы байқалады, ψ материалдың ылғалдылығы, яғни материал массасы бірлігінде ылғал болуы, τ уақыт ішінде жоғарылайды, φ берілген мәніне сәйкес ылғалдық тепе-теңдігіне ψ_р асимптотты жақындауы (сурет 6.3, қисық 1). Керісінше, егер сол байланысты ылғалдылықтаға φ ауада сондай бастапқы ылғалдылықтағы материалдың үлгісі орналасқан ψ_р көбірек болса, онда ψр ылғалдылық тепе-теңдігіне асимптотты жақындай үлгінің ылғалдылығы кішірейе бастайды, бұл жағдайда материалды кептіру басталады (қисық 2). Түрлі материалдар үшін ылғалдылық тепе-теңдігі мәні φ ауаның ылғалдылығына қатысты бірдей мәндері кезінде түрлі болуы мүмкін. Шарттарды дәлелдеу үшін электроқшаулағыш материалдардың ылғалдылығын анықтау үшін берілген материалдарды электрлік қасиеттерін зерттеу жүргізіледі. Берілуі және алынуы массасына қарай болатын гигроскопты материалдардың ылғалдылығын анықтау үшін олардың қатал саналуы маңызды. Кездеме материалдар үшін кондиционды ылғалдылық деп аталытын орнатылады, кбельді қағаздарға кондиционды ылғалдылық 8% құраса орташа жағдайларда материал тепе-тең ылғалдылығын ауада тапқан кезде сәйкес болады.
Материалдың гигроскоптылығына оның құрылысы әсер етеді, ылғал өтетін материалдың ішіндегі капилярлы аралықтардың өлшемінің бар болуы. Күшті болпылдақ материалдар талшықты болып келеді, тығыз құрылысты материалдарға қарағанда.
Сурет 6.2 — Шыланатын беттік диэлектриктерде(а) және шыланбайтын беттіктерде (б) сұйықтық тамшылары
Сурет 6.3. Қоршаған ауа мен температураның байланысты ылғалдылығының тұрақты мәндері дымқылданған кептіру кезіндегі материл үлгісінде ылғалдықтың ψ өзгеруі
Түрлі электр оқшаулағыш материалдарда кездесетін кездердің ориентирлі өлшемдерін (нанометрге) келтіреміз:
Керамикадағы микрокездер …………………………………..102—105
Целлюза талшықтарындағы капиллярлар …………..100
Талшық тамдарындағы кездер ………………………………….1—10
Түрлі материалдардағы молекулааралық кездер ………. .1—5
Молекула ішіндегі кездер ……………………… ………..<1
Салыстыру үшін су молекуласының эффекті диаметрі 0,27 нм екенін көрсетеміз, сондықтан өлшемдері кіші су молекулалары целлюзалы электр оқшаулағыш материалдардың моекула іштік кездеріне өтуі мүмкін.
Анықталатын масса үлкею үлгісіне қарай гигроскоптығы материалға ылғал тарту қасиетін көрсетсе де сол материалдың дымқылдануыында электрлік қасиеттерін толық көрсетпейді. Егер тартылған ылғал электродтар арасында аралықтарына кіргізе алатын оқшаулағыш қалыңдығына қарай жіпшелер мен пленкалар туғыза алса, онда тартылған ылғалдар оқшаулағыштардың электрлік қасиеттерін тез нашарлауына алып келеді.Егер де ылғал бір-бірімен аз қосқыштармен қосылмайтын, бөлек күйде материал көлеміне реттелінсе, онда ылғалдың материалдың электрлік қасиеттеріне әсері бар.
Ылғал әсерінен меншікті көлемді кедергісінің байқалған төмендеуі болпылдақ материалдарда құрамында суда еритін ерітінділері бар, жоғары меншікті өткізгіштікте электролит туғызады. Сол сияқты материалдар үшін р дің ылғалды үлгінің температурадан тәуелділігі шығады. 6.4 суретте көрсетілген.
Сурет 6.4 — Құрамында электролит ерітінділері бар ылғалды материал үлгісінің меншікті көлемді кедергісінің температурасынан тәуелділігі
Ылғалды үлгінің ысытқанда басында р бір ерітіндідегі диссоциялы ерітпелердің ұлғаю сатысына қарай төмендейді, сосын ылғалдың жойылуы болады – кептіру және жоғары температураларда ғана р-ның заң бойынша төмендеуі байқалады, 2 бас. келтірілген.
Ауысымды кернеу кезінде болпылдақ диэлекриктердің сезімталдық параметрлері tgδ болып табылады, материалдың ылғалдылығының ұлғаюымен байқалады. Шешімі де шамалы сезілген бірақ ол да ережеге сай судың диэлектрлік өтімділігі мәніне үлкен түрде ылғалдың тартылуы басқы диэлектриктерге қарағанда ұлғаяды ( cу үшін εr≈80). Сондықтан жағдайлар қатарында материалдың гигроскоптылығын ылғалдың әсерімен үлгінің электрлік сыймдылығының ұлғаюымен саралайды.
Ылғал өтімділік. Гигроскоптылықтан басқа үлкен тәжірбиелік мәнді электр оқшаулағыш материалдардың ылғал өтімділігі, яғни оның өзінен су буларынан өткізу қасиеті бар.Бұл сипаттаманың қолданылатын қорғау қабаттарында (кабельдер шлангаларында, конденматор опрессовкаларында және т.б) материалдардың сапасын бағалауда маңыздылығы зор. Аздаған болпылды көпшілік материалдардың арқасында ылғал өнімділігін құлаған кезін өлшеу қасиеті бар. Тек әйнектер үшін ғана, жақсы күйдірілген керамика мен металлдардың ылғал өтімділігі тәжірбиелі түрде нөлге тең.
Ылғал саны m,τ уақыт ішінде аймақтан тесіп өтетін S беттік қабаты оқшаулағыш материал қалыңдығы h су буларының түрлі қысымдарының p_1 және p_2 екі жағынан әсер беріп мынаған тең,
m=Π(p_1-p_2 )Sτ/h . (6.2)
Бұл теңдеу электр тогының денесінен тесіп өтетінін түсіндіретін теңдеуге аналогты болады: қысым айырымы p_1-p_2 потенциалдар айырымына аналогті болады, m/τ — токка, а h/ΠS —дене кедергісі коэффициенті П; аналогты меншікті көлемді өткізгіштігі, берілген материалдарда ылғал өтімділігі бар. СИ жүйесінде ол секундпен өлшенеді:
Π=(кг∙м)/((кг∙м∙м^2)/(с^2∙м^2 )∙с)=с
Түрлі материалдар үшін ылғал өтімділік үлкен мәнде өзгереді:
Π, с
Церезин ………………………1,5·10-10
Полистирол …………………..6,2·30-15
Целлюлоза триацетаты ……….2,1·10-13
Болпылдақ оқшаулағыш материалдардың гигроскоптылығы мен ылғал өтімділігін азайту үшін олардың сіңірілуінде көп қолданылады. Назарға аудару керек, целлюзалы талшықты және басқа да органикалық диэлектриктерде сіңірулер материалдың дымқылдануын баяулатады, ылғалдың ұзақ әсерінен кейін меншікті көлемді кедергісіне әсер етпейді. Бұл сіңірілген заттардың молекулаларының өлшемі су молекуласының өлшемдерімен салыстырғанда ылғал үшін материал кездеріндегі толық өте алмайтындықты туғызатын күйде емес, ал сіңірілетін материалдардың ұсақ кездері мүлде сіңіріле алмайтындығымен анықталынады.
Әсіресе қоңыржай жағдайларда электр аппараттарын ұзақ қолдану кезінде органикалық диэлектриктерде мүк пайда бола бастайды. Мүктің пайда болуы диэлектриктердің меншікті беттік кедергісін азайтады, жоғалтымдар бойының өсуіне әкеледі, оқшаулағыштың механикалық беріктігін төмендетуі мүмкін және онымен соқтығысатын металдарды коррозияға ұшыратуы мүмкін. Мүк әсіресе канифолиде, майлы лактарда, целлюзалы материалдарда сіңірілгендерде(гетинакс, текстолит) туындайды. Мүк пайда болуына берік материал ол оганикалық емес диэлектриктер; керамика, әйнек, слюда, кремний органикалық материалдар және кейбір органикалық мысалға эпоксидті смола, фторопласт-4, полиэтилен, полистирол жатады.
Қоңыржай климаттарда оқшаулағыштың электрлік зақымдануы қауіпі кабел қабықшаларында құрт-құмырсқалар мен жануарлар жүруі саналады. Кейбір жағдайларда электр оқшаулағыш және басқа да материалдарды бір жерден екінші жерге ауыстыру мен қоймаларда сақтау қауіпті болуы мүмкін.
Қоңыржай климатқа беріктігін зерттей, электр оқшаулағыш материалдар және түрлі электротехникалық бұйымдар ауада 40—50°С температурада ұзақ шыдайды, су буларына қаныққан және де мүк саңырау құлақтарының әсерімен болса, осыдан кейін үлгілердің электрлік және басқа да қасиеттері нашарлау дәрежесі анықталады және мүктің өсу бойы белгіленеді.
Органикалық электрлік оқшаулағыштың мүкке қарсы беріктігін жақсарту мақсатында оның құрамына фунгицид қоспалары кіргізіледі, яғни затты улы мүк саңырауқұлақтар үшін оның әрі қарай туындауын болдырмас үшін құрамында фунгицид бар лакпен оқшаулағышта қаптайды. Сол не басқа электр оқшаулағыш материалдарға енгізуге болатын фунгицидтерді жасаудың үлкен әдістемесі бар. Қатты әсер беретін фунгицидтерге азот,хлор,ртуть бар кейбір органикалық қосылымдар жатады.
6.2. Диэлектриктердің механикалық қасиеттері
Электр оқшаулағыш материал бұйымдары механикалық жүктеме әсеріне ұшырайды, осы материалдардың механикалық беріктігі үлкен тәжірбиелік мән береді және механикалық кернеу әсерінен оларды деформациаламау қабілеті үлкен мән береді.
Созылу кезіндегі беріктік майысып иілуі. Статикалық механикалық жүктеме – созылатындығы, қысылатындығы және иілгіштігі – механика курстарынан алынған элементар заңдар негізінде оқытылады.
Созылу σ_с, қысылу σ_қ және σ_и иілуі кезіндегі беріктік шектерінің мәндері СИ жүйесінде бірліктері паскальмен анықталады (1 Па=1 Н/м^2≈10^(-5) кг·с/см^2).
Анизитропты құралған (талшықты, қатпарлы) электроқшаулағыш материалдар үшін механикалық беріктік мәндері қойылған жүктеменің бағыттарына байланысты. Кейбір диэлектриктер үшін (әйнек, керамикалық материалдар, пластмассалар) қысылу кезіндегі беріктік шегі созылу және иілу кезіндегіге қарағанда әлдеқайда көбірек (σ_с,σ_қ және σ_и металдардағыдай бір қалыпты тегіс). Солай, мысалы, қысылатын кернеуде кварцты әйнекте σ_қ≈200 Мпа алуға болады, созылғанда σ_с≈50 МПа..
Диэлектриктер қатарының механикалық беріктігі үлгілердің соқтығысқан аумағынан байланысты.
Әйнек талшықтарының беріктік шегі оның диаметрінің кішірейген кезде үлкейеді, диаметр қатары 0,01 мм кезінде ол қола беріктік шегіне тең болады.
Электр оқшаулағыш материалдың механикалық беріктігі темпратурадан тәуелді себебі оның бойымен бірге кішірейеді (сурет 6.5). Гигроскопты материалдардың беріктігі оның ылғалдылығына байланысты.
Қатаю шегі мен беріктік шегі кезінде қатысты деформацисын анықтау үшін материалдың механикалық беріктігі мен оның жүктеме арқасында деформациялануы (материалдың иілгіш қасиеттері) туралы жартылай мәлімет береді. Бірақта бұл сынаулар механикалық жүктеменің әсерінен нақты мәліметтер бермейді. Солай, кейбір материалдар (әсіресе термоиілгіш) ұзақ туындау әсерінде деформациялану қабілеті бар. Бұл материалдың ағысы иілгіш немесе суық деп аталады. Иілгіш ағысы міндетті түрде қажет емес, егер бұйым өзгермейтін өлшемі мен формасын сақтаса. Температураны жоғарлатқанда және берілген материалды жұмсару температурасына жеткізгенде материалдың иілу ағысы жоғарлауы күшейеді.
Кейбір жағдайларда үлкен тәжірбиелік мәнін және электр оқшаулағыш материалдардың басқа да механикалық сипаттамаларын тұтқырлық пен сынғыштық береді.
Сурет 6.5 — Төмен тығыздықты полиэтиленнің созылу кезіндегі беріктік шегінің температурадан тәуелділігі 1 — сәуле түсірілмеген материал; 2 – сәуле түсірілген материал
Сурет 6.6 — (1-шi сызба) керамика және (2-шi сызба) металл үшiн салыстырмалы ұзарттудың созылудағы меншiктi жүктемеден тәуелдiлiгi
Морттық — қабiлеттiлiк иiлiмдiлiк деформациясының білінбей бүлiнуі. Морттық ол материалдың құрылымы және сынақтың жағдайынан бағынышты болады; жүктелу жылдамдықтың үлкеюi және температураның төмендеуінде, кернеу шоғырлануының дәрежесiн жоғарылатқанда үлкейедi. Материалдың тек қана соққы жүктемеде бақыланатын морттығы соққылы морттық деп аталады. Көптеген материалдар морт келеді, яғни статикалық жүктемелерге қатысты салыстырмалы өте берiк қабілетіне ие бола , сонымен бiрге (қапелiмде қоса ұсынылған) динамикалық күштермен оңай бүлiнедi.
6.6 суретінен керамиканың статикалық созылғандағы нықтық шегі мен беріктік шегі тәжірбиелі түрде нақ келіп тұр, ал металда бүліну алдында иілгіш ағысы анықталады.
Cурет 6.7 — Сұйықтықтың тұтқырлығының температурадан тәуелділігі
Материалдың динамикалық жүктемелерге (материал морттығы) шыдайтын қабілетін бағалау үшін кең таралған тәсіл – соққылы иілуге сынақ жасау (соққы тұтқырлығын анықтау).Материалдың соққы тұтқырлығы σ_соқ – S үлгісінің соқтығысқан аумағына апарылған W энергия үлгісінің бөлуге кеткені. Соққы тұтқырлығының СИ жүйесінде Дж/м2 (1 Дж/м^2 ≈10^(-3) кгс·см/см^2) өлшенеді.
Өте үлкен соққы тұтқырлығы қабілеті полиэтилен де бар, σ_соқ 100 кДж/м2 жетеді, ал микалекс пен керамикалық материалдарда σ_соқ бар жоғы 2 — 5 кДж/м2 құрайды.
Кейбір жағдайларда электр оқшаулағыш материалдардың қасиетін тексереді ұзақ діріл әсерінің бүлінусіз шыдауын, яғни анық жиілік пен амплитуданың қайталана толқуын. Мұндай тексерулер осы мақсат үшін платформаларға бекітілетін дайын бұйымдарда жиі жүргізіледі, сай жүргізілген механизмнен берілген режиммен дірілге ұшырайды. Діріл беріктікті анықтау мысалы ракеталы және ұшақ электрқондырғыларының оқшаулағышын бағалау үшін маңызды.
Тұтқырлық. Сұйық және жартылай сұйық электр оқшаулағыш материалдар, майлар, лактар, құйылатын және сіңірілетін компаундтар үшін маңызды механикалық сипаттамасы тұтқырлық болып табылады. Тұтқырлық – сұйықтар мен газдардың бір бөліктің басқа бір бөлікке қатысты ауысуыда кедергі көрсетуі. Тұтқырлық саны η шешім мәнімен сипатталады,ол динамикалық тұтқырлық коэффициенті деп аталады. Тұтқырлық гидродинамиканың тұтқырлық ортадағы көптеген заңдарына кіретін әсіресе Пуазейля заңы – тұтқыр сұйықтардың тамшылауыш трубалары арқылы ағуы, Стокс заңына – шариктің тұтқыр ортада азғантай тұрақты күштің әсерімен қозғалуы [формула (2-6)] кіреді. Динамикалық тұтқырлық η СИ жүйесінде секундқа көбейтілген паскальмен өлшенеді, ал СГС жүйесінде – E сантипуаздарда
1 Па·с = 10 П = 1000 сП.
Кинематикалық тұтқырлық ν сұйықтың динамикалық тұтқырлығына оның оның тығыздығына тең ρ:
ν=η/ρ . (6.3)
СИ жүйесінде кинематикалық тұтқырлық м^2/с өлшенеді, ал СГС жүйесінде стокстпен (1 м^2/с=10^4 Ст).
Барлық заттардың тұтқырлығы химиялық өзгерулер қызғанда шыдамсыздық алдында температура жоғарлаған сайын қатты кішірейеді (сурет -6.7).
Ереже бойынша тұтқырлықтың температурамен өзгеруі экспонента теңдеуіне сәйкес
η=AexpW/kT , (6.4)
мұнда A — тұрақты, берілген сұйықтықтың сипаттамасы; W — активтену энергиясы, бір ұстамды қалыптан екіншісіне ауысатын молекулалардың жұмысына тең.
6.3. Диэлектриктердің жылулық қасиеттері
Диэлектриктердің маңызды жылулық қасиетіне қызу төзімділігі, суыққа төзімділігі, жылу өткізгіштік және жылу таралуы жатады.
Қызу төзімділігі. Диэлектриктің уақыт мезетінде жоғарылатылған температура әсерін ұстап тұру қасиеті бар, орташа экспулатациялау уақытымен салыстырылатын оның қасиетінің нашарлауын болдырмаусыз. Диэлектрик температураларының экспулатациясында жіберілетін мәндерінен тәуелділігін қызу төзімділік класстарымен айырады. Органикалық емес диэлектриктердің қызу төзімділігін ереже бойынша электрлік ұасиеттердің өзгеруімен мысалға tg δ байқалатын бойымен немесе меншікті электр кедергілері төмендеуімен анықталады. Қызу төзімділікті осы өзгертулер туғандағы температураға сәйкес мәндермен бағалайды. Органикалық диэлектриктердің қызу төзімділігін созылу және иілу механикалық деформациясының бастауынан материалға қызғандағы қысымында батырылатын инемен анықталады. Бірақта оларды электрлік сипаттамалары арқылы қызу төзімділігін анықтауға болады.
Мысал ретінде электр оқшаулағыш материалдардың қызу төзімділігін бағалау баяғыдан келген тәсілді Мартенс тәсілімен белгілесек болады. Осы тәсілмен органикалық түрленетін синтетикалық заттардың қызу төзімділігі мынадай температура мәндерінде сипатталады, иілетін кернеу 5 МПа тең болған кезде сыналатын үлгінің байқалатын деформациясын тудырады. Осыған орай температура жоғарлау жылдамдығы 1 К/мин шамасын құрау керек. Көрініп тұрғандай Мартенс әдісі материал қасиетінің механикалық өзгеруі бойынша қысқа уақытта қызу төзімділігін шартты тәсілмен анықтау болып табылады. Түрлі диэлектриктер үшін осы әдіс бойынша қызу төзімділігі келесі есептелген мәндермен алынады:
Полистирол …………………… 70—85 °С
Гетинакс ……………………… 150—180 °С
Электр оқшаулағыш материалдардың жұмсару температурасын бағалаудың басқа да тәсілдері бар, мысалы сақина мен шар тәсілі. Зерттелетін материалды (битум немесе соған ұқсас иілгіш тез еритін заттар) метал сақинаға құяды және оған анықталған диаметрлі болат шар орналастырады; шар оны қысып және сақинаны тесіп шығатындай жағдайда зерттелетін материал жұмсарғанда температура белгіленеді. Жұмсару температурасын анықтаудың осы тәсілі шартты екенін оңай көрінеді, үлгінің формасы мен өлшемі, механикалық сипаттамасы мен мәндері температураның өсу жылдамдығы шекті деформациясы таңдалады.
Жарқыл температурасы деп сұйықтық температурасын айтады, қыздырғанда бу ерітіндісі оның ауасымен аздаған жалын қосылғанда жарқырайды. Жалындау температурасы – одан жоғары температура, жалын қосылғанда зерттелетін сұйық жанады.
Трансформатор майы сапасын бағалауда және де ерітінділерде электр оқшаулағыш лактарды шығаруда бұл сипаттамалар ерекше өзіндік қызуғышылық көрсетеді.
Жоғары рұқсат етілген жұмыс температурасы экспулатация шарттарынан тәуелді, оқшаулағыш жұмыс істеген уақыты қор коэффициентін санай қысқа уақытты және ұзақ қызу төзімділігін нақтылап оқу негізінде анықталады.
Сурет 6.8 — Майыстырған кезде жарылғандар пайда болғанға дейін пленкалардың ескіруі τ жалғасымдылығы майлы-битумды лактың (3-ші сызық), кремний органикалық лактың (2-ші сызық) және полиамидті лактың (1-ші сызық) температурасынан тәуелділігі
Оқшаулағыш сапасы қаралмайтын нашарлауы жоғарылатылған температура ұзақ әсерінен асықпай ағатын химиялық процестерден кейінгісін оқшаулағыштың жылулық ескіруі деп атайды. Ескіруді көруге болады, мысалы лакты пленкалар мен целюзалы материалдардың қаттылығы мен морттылығы түрінде жарылулар және т.б пайда болады.