Жоспары:
1. Негізгі түсініктер және анықтамалар.
2. Планетарлық берілістердің кинематикасы.
Мұндай берілістерде тісті дөңгелектер өз осьтерімен бірге орын ауыстырады. Планетарлық беріліс сыртқы іліністе болатын орталық дөңгелектен тұрады. Бұл дөңгелекпен сателлит деп аталатын дөқгелек іліністе болады. Ал, сателлит жетекшімен өзара байланыста болады. Сонымен сателлиттер ез осьтерінің бойымен айналады және осьтермен бірге орталық дөқгелектін бойымен айналып отырады. Егер «b» дөңгелегі бекітіліп қойылса,онда қозғылыс “а” дан “Н” –ге немесе “Н”- нен-“а”-ға беріледі . Ал жетекші бекітіліп қойылса, қозғалыс “ b” дөңгелегінен «а» дөнгелегіне немесе керісінше беріледі.
Сурет 1 Планетарлық берілістер схемасы: а — орталық дөңгелек; б — ішкі тісті дөңгелек; в—сателлиттер, Н — водило.
Планетарлық берілістердің кинематикасы. Планетарлық берілістердін. кинематикасын тексеру үшін Виллис әдісі қолданылады. Бұл әдіс бойынша жетекшіні ойша кері айналдырамыз. Бұл айналыстың бұрыштық жылдамдығы жетекшінің бұрыштық жылдамдығындай болуы қажет, яғни оны тоқтатамыз. Мұндай механизмді келтірілген механизм немесе жетекшісі токтатылған механизм деп айтады. Келтірілген механизмдердегі беріліс санын, дөңгелектердің айналу саны арқылы төмендегідей формуламен табуға болады
(5.1)
Сателлиттің кері айналуына байланысты алдына теріс таңбасын қоямыз. Егер жетекші және жетектегі деңгелектер бір бағытта айналатын болса, беріліс саны u>0 болады. Енді іс жүзінде кездесетін планетарлық берілістерге назар аударайық. Планетарлық берілістердін. көбінде «б» дөңгелегі бекітіліп қойылады. Сондықтап n0= 0, «а» жетекші, ал «Н» жетектегі болып келеді. Мұндай жағдайда жоғарыда қабылданған белгілерге сүйене отырып былай жазуға болады.
(5.2)
Ал сателлиттін, айналу санын мынадай теңдіктен табуға болады: