Месяц: Ноябрь 2019

АМУР (монғол. Хара-Мурэн — Қара өзен, кытайша Хейлунцзян — Қара аждаһа өзені)— Шығыс Азиядағы өзен. А. өз-нің алабы 3 мемлекеттің (Ресей, Қытай, Монғолия) жерінде орналасқан. Алабының ауд. 1855 мың км2. Өзен бастауы Шилка мен Арғын өз-дерінің қосылған жерінен басталады. Охот т-ндегі Сахалин шығанағына құяды. А-дың ұз. 2824 км, ал Арғын Ары қарай оқу …

АМУНДСЕН Руаль (1872 — 1928) — норвег саяхатшысы. Кеме капитанының отбасында дүниеге келген. 20 жасында Кристиания к-ндағы ун-ттің медицина ф-тін бітіреді. 1894 — 99 ж. аралығында бірде матрос, бірде штурман болып әр түрлі кемеде жүзген. 1903 ж-дан бастап көпшілікке әйгілі болған бірнеше экспедицияға қатысқан. 1903 — 1906 ж. аралығында “Йоа” Ары қарай оқу …

АМПЛИТУДА (лат. Amplitude – шама) — белгілі бір заңдылықпен ауытқитын шаманың өзінің орташа мәнінен не шартты түрде алынған “нөлдік мәнінен” ең үлкен ауытқуы. Мыс., маятниктің тепе-теңдік қалпынан ауытқуы, айнымалы электр тогының электр күші мен кернеуі мәндерінің ауытқуы А-ға жатады. Гармониялық тербелісте А. — тұрақты шама.

АМПИР (франц. еmpire — империя) — 19 ғ-дың басында Батыс Еуропада, негізінен, сәндік қолөнері саласында дамыған мәнер. Бұл кезінде “Жоғары классицизм” немесе “Людовик ХУІ-ның мәнері” деп те аталған. А-дің сәндік қолөнері бұйымдарында кездесетін әшекей белгілері Көне Рим өнеріне еліктеушіліктен туындаған. Осы мәнер, әсіресе, жиһаздарда, ыдыс-аяқ пен мата бұйымдарында, сәулет өнері Ары қарай оқу …

АМПЕР-САҒАТ — шамасы 3600 Кл-ға тең электр мөлшерінің жүйеден тыс өлшеу бірлігі. Ол А • сағ таңбасымен белгіленеді. Әдетте, аккумулятордьтң заряды да А сағ-пен өрнектеледі.

АМПЕР-ОРАМ — магнит қозғаушы күшінің ескірген өлшем бірлігі; ол электр тогы өтетін ораманың (катушканың) орам саны мен сол орам арқылы өтетін ток күшінің (ампермен алынған) көбейтіндісіне тең.

АМПЕР — 1) электр тогы күшінің Бірліктердің халықаралық жүйесіндегі (СИ) бірлігі. Француз физигі А.М. Ампердің (1775 — 1836) есімімен аталған. Белгіленуі: А. 1 А — бос кеңістікте (вакуумда) бір- бірінен 1 м қашықтықта параллель орналасқан, шексіз ұзын әрі өте жіңішке дөңгелек қималы, түзу екі өткізгіш бойымен өткенде, осы өткізгіштің ұз. Ары қарай оқу …

АМОРФ ТІЛДЕР, қ. Түбір тілдер.

АМОРГА (грек. Оmarg) (б.з.б. 6 ғ-дың ортасы) — сақ-скифтердің бір тармағының патшасы. Грек тарихшысы Ктесийдің деректерінде Иран патшасы Кир шамамен б.з.б. 535 — 534 ж. А. елін шауып, А-ны тұтқынға түсіреді. Зайыбы Спаретр (Әспеттер) ханым көп әскермен барып оны босатып алады. Кейін одақтасы ретінде Кирдің Мидияға қарсы жорығына қатысады. Геродот Ары қарай оқу …

АМНИСТИЯ — (грек.amnestia— кешіру) адамдардың белгісіз бір тобын мемлекет басшысының немесе өкіметтің жоғары өкілетті органының шешімімен қылмыстық жазадан босату, оны өтеуді доғару немесе жеңілдету, қылмыстық жауапкершіліктен босату. А. ж а л п ы (кылмыстық кодекстің белгілі бір баптары бойынша сотталған немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылған барлық адамдар үшін) немесе ішінара (рахымшылық Ары қарай оқу …